Bir fark yaratmak mümkün

Bir fark yaratmak mümkün

Cem ÜNVER

Kapağı geri dönüşümlü malzemeden; kâğıdı sertifikalı, kontrollü yetiştirilmiş ağaçlardan; mürekkebi bitkisel bir ekoloji ansiklopedisi “Dünya Önemlidir”. Okuyanı evrenin oluştuğu tarihten alıp gezegenimizin güncel sorunlarına kadar getirmekle kalmıyor, uygulanabilir reçeteler de sunuyor.

Süpermarketteyim. Alışverişim bitmek üzere. Kasiyer, satın aldığım üç beş ürünü okuyucudan geçirmeye başlamadan önce tezgâhın üzerine bir avuç gıcır gıcır naylon torba koyuyor. Ben ise hep yanımda taşıdığım çantamdan, defalarca kullanılmaktan buruş buruş olmuş başka bir torba çıkarıp aldıklarımı onun içine dolduruyorum. Bu sırada da kasiyer ve yanımdaki müşteriler ile göz göze gelmemeye gayret ediyorum; çünkü bazen öyle bakışlar alıyorum ki, yaptığım hareketin doğruluğunu, gerekliliğini ve geçerliliğini sorgulatıyorlar bana.

Peki bu bakışlar niye? Çünkü naylon torbaların dünya çapında büyük bir sorun haline geldiğini, dikkatsizce yere atılan bu torbaların eninde sonunda denizlere ulaşarak uzun mesafeler katettiğini ve yiyecek sanıldığı için yılda yaklaşık yüz bin memeli hayvanın ölümünden sorumlu olduğunu bilmiyorlar.

POZİTİF BİR KAYNAK
Bilmenin umutsuzluğa sürüklediği, bilmemenin ise yalnızca ayıp değil, aynı zamanda tehlikeli de olduğu işte bu dönemde, bize hem umut hem de doğru ve kapsamlı bilgi verebilecek bir kaynak gerekiyor; çünkü çağımızın bilgi kirliliğini aşmayı başarıp bizlere ulaşan bilgiler çoğu zaman kırıntı halinde, bölük pörçük, yıldırıcı, yüzeysel, hatta eksik oluyor. Mesela ağaç dikmemiz gerektiğini, bunun iyi bir davranış olduğunu biliyoruz; gelgelelim ağaçların biraraya geldiğinde orman oluşturmaya yetmediğinden, ormanın, çok çeşitli bitki ve hayvanı birarada yaşatan dengeli ve uzun ömürlü bir yaşam birliği olduğundan, esas yapılması gerekenin varolan ormanları korumak olduğundan çoğumuzun haberi yok. Bir başka çarpıcı örnek: kullandığımız arabaların çevre için zararlı olduğunun farkındayız, ama bir araba üretiminde ortalama 400.000 litre su harcandığını kaçımız biliyor?

Piyasada Dünya’mız hakkında bilgi veren çok sayıda kitap ve ansiklopedi var. Çevre sorunları hakkında da az da olsa yayın mevcut. Ancak kendisini bir maceraperest ve çevrebilimci olarak tanımlayan David de Rothschild’ın hazırladığı “Dünya Önemlidir” adlı ekoloji ansiklopedisi, diğerleri arasından kolayca sıyrılıp bir başucu kitabı halini alacağa benziyor. Kapağı geri dönüşümlü malzemeden; kâğıdı sertifikalı, kontrollü yetiştirilmiş ağaçlardan; mürekkebi ise bitkisel; elime aldığım anda kanım kaynıyor bu şık kitaba. Fakat daha önce de belirttiğim gibi, bence bu ansiklopediyi değerli kılan en önemli unsur kapağı ya da mürekkebi değil, bütünlüklü ve pozitif bir bilgi kaynağı olması. İşinin ehli bir tur rehberi gibi, bizleri 13 milyar yıl öncesinden, evrenin oluştuğu tarihten alıp, etkileyici ve açıklayıcı harita ve fotoğraflarla bize dünyamızı tanıtmakla -ben zaten tanıyorum demeyin, şaşıracaksınızkalmıyor, bu paha biçilmez gezegenin güncel sorunlarını da tane tane, anlaşılır bir biçimde sıralıyor.

YEREL DİYE BİR ŞEY YOK
David de Rothschild’ın önderliğinde, yalnızca denizlerin ve ormanların değil, dağların ve çöllerin de ciddi ekolojik sorunlarla karşı karşıya olduğunu, konu çevre olduğunda artık ‘yerel’ problemlerden bahsetmenin giderek zorlaştığını, tıpkı ayaklarımızı üşüttüğümüzde karnımızın ağrıması gibi, bir bölgede yaşanan sorunun dünyanın farklı bir noktasındaki canlılara ve doğaya etki edebildiğini öğreniyoruz.

Bu tür ekolojik ve büyük ölçekli sorunlar, çoğu zaman ister istemez şu soruyu akla getiriyor: “İyi ama bu konuda tek başıma ben ne yapabilirim?” “Dünya Önemlidir”in, bu soruya da verecek cevabı var; hatta ansiklopedinin en can alıcı noktasının bu olduğunu söyleyebilirim.

Kitabın her bölümünün sonunda, “Bir fark yaratmak” adlı bir kısım yer alıyor. Burada, biz sıradan insanların nasıl çözümün bir parçası olabileceği, harekete geçmek için neler yapmamız gerektiği, sıkıcı olmayan yalın bir dille anlatılıyor. Verilen tavsiyeler arasında “yere çöp atmayın” gibisinden oldukça basit ve daha çok genç okuyuculara yönelik olanlar da; “bir dönüm yağmur ormanı sahiplenin” gibi, daha çok yetişkinlere yönelik -ama ciddi bir mali külfet getirmeyen- alternatifler de var.

Bu samimi ve bilgi dolu kitap, tepkisiz kalmak için mazeret bırakmıyor bizlere. Rothschild önsözde, “Gezegenimizin ihtiyaç duyduğu çözümleri üretmek için sadece biraz daha fazla anlayış, ilgi ve istek gerekiyor” derken, hepimizin uyması gereken basit ama etkili bir reçete yazıyor.