Küllerinden doğan şehrin çizgi romanı

Küllerinden doğan şehrin çizgi romanı

Neyfel SEMİZ

Yalınayak Gen, Hiroşima’ya atom bombasının atılışını Gen adlı bir çocuğun gözünden anlatıyor. Nakazawa, savaşların yıkıcı gücünü etkili bir şekilde betimliyor: “Atom bombası hem ölenler hem de geride kalanlar için bir cehennem yarattı. Hayatta kalanların acı gözyaşları ülkeyi suladı.”

Küllerinden doğmaya mecbur bırakılmış bir şehir Hiroşima. 6 Ağustos 1945 sabahı, Amerika Birleşik Devletleri Hiroşima’nın üstünde atom bombası patlattığında, oradakiler tahayyül etmekte bile zorlanacağımız şeyler yaşadı. Aradan geçen yılların, politikanın ve siyasetin etkisiyle, unutmaya hazır, unutturmaya meyilli insanoğlu için bu şehrin ismi sanki bir bulmaca sorusunun cevabı gibi alelade bir şekilde kaldı belleklerde. Böyle düşünmek rahatsız edici… Bazen okunanlardan da rahatsız olmak gerekir. Rüyalara girmeli ya da uykular kaçırmalı okunanlar… İşte Keiji Nakazawa, Yalınayak Gen’de acı bir gerçeği tüm çıplaklığıyla anlatarak tam olarak bunu yapıyor. Yalınayak Gen, atom bombası trajedisini anlatan bir manga, yani bir Japon çizgi romanı.

Çocukken çizime ilgi duymaya başlayan Keiji Nakazawa, altı yaşındayken yaşayıp belleğine kazıdığı atom bombası felaketini 1972 yılında bir çizgi romana dönüştürmeye karar vermiş ve Yalınayak Gen’in tohumlarını atmış. Nakazawa’nın dört ciltlik çizgi romanı atom bombasının atıldığı zamanı, sonrasını Gen adlı bir çocuğun gözünden anlatan ama kesinlikle çocukça olmayan, oldukça güçlü ve otobiyografik bir öykü. Çizerin iyimser karakterine verdiği isim de oldukça anlamlı. Japoncada birden çok anlamı olan kelime, bir şeyin ‘kökü’ ya da ‘başlangıcı’ anlamına geliyor. Aynı zamanda atom gibi  ‘elementsel’ ve canlılık, mutluluk
‘kaynağı’ anlamına da geliyor.

SAVAŞA KARŞI SESİNİ YÜKSELTEN KARAKTER
Hikâye, 6 Ağustos 1945’ten birkaç hafta önce Hiroşima’da başlıyor ve iki yıl sonra, saldırının ikinci yıldönümünde bitiyor. Patlama sonrasında Gen’in babası,
ablası ve erkek kardeşi evlerinin enkazı altında kalarak yanıyor. Hamile olan annesi ise erken doğum yapıyor ve bebek radyoaktif ışınların etkisiyle iki yıl geçmeden ölüyor. Sekiz kişilik aileden geriye, anne ve Gen’in yanı sıra biri askerde iki erkek kardeş kalıyor. Tıpkı Nakazawa’nın yaşadığı gibi. Gen karakteri, Nakazawa’nın da belirttiği gibi kendisinin alt benliği. “Gen, benim alter-egom ve ailesi benimkine çok benziyor. Yalınayak Gen’de geçen hikâyeler benim ve Hiroşima’daki diğer insanların gerçekten başından geçen şeylere dayanıyor.”

Keiji Nakazawa, Hiroşima’nın yanmış kalıntılarının üstünde yalınayak durarak savaşa ve nükleer silahlara karşı sesini yükselten bir karakter olarak yaratmış Gen’i. Yalınayak Gen, zerre kadar fikrimizin olamayacağı olayları apaçık bir şekilde anlatıyor. Atom bombası atıldığında derileri eriyen, kolları bacakları lime lime sarkan insanları, biriken gazlar yüzünden patlayan cesetleri resmetmiş Nakazawa. Ancak Yalınayak Gen, trajediyi gözler önüne sererken umudu da yeşertebiliyor.
Keiji Nakazawa, bunu, savaş sırasında bile çocuk olmayı başaran karakterleriyle hissettiriyor. Savaş psikolojisi altında çeşitli insanlık hallerini de biraraya getiriyor. Savaşmak istemedikleri için eğitim sırasında intihar eden askerler, imparatorlarına körü körüne bağlı Japonlar, cepheye silah yetiştirmek için fabrikalarda çalışmak zorunda bırakılan çocuklar… Betimlediği bu karakterlerin ruh hallerini ayrıntılı ve başarılı bir şekilde anlatıyor Nakazawa.

Yalınayak Gen’in en önemli özelliklerinden biri de savaş karşıtı tavrı. Barış taraftarı Japonlar, ‘militarist Japon’ anlayışının ne kadar saçma ve ülke için zarar verici olduğunun altını çiziyorlar çizgi roman boyunca. Örneğin Gen’in babası savaş karşıtı bir karakter. Zenginlerin ve devlet adamlarının orduyu ele geçirerek kendi çıkarları doğrultusunda savaşı sürdürdüklerini söylüyor. Böyle düşündüğü için hain ilan ediliyor. Sırf barış istedikleri için hain ilan edilen ailenin toplum tarafından dışlanma öyküsü önemli bir yer kaplıyor çizgi romanda.

Yalınayak Gen, savaşın ve propagandanın nelere yol açabileceğinin, insan eliyle ne kadar kötü şeyler icat edilebileceğinin, icat edilen şeyin başka insanların ve nesillerin hayatlarını nasıl mahvedebileceğinin en çarpıcı örneği.

Keiji Nakazawa, Japonya’nın yenilişinin ve atom bombasının tarihini hiçbir tarih kitabında bulamayacağımız şekilde, çizgi romanın gücüyle mükemmel bir şekilde özetliyor. Öz kelimenin gücü ve bol resim ile, inanmaya bile zorlandığımız şeylere inandırıyor bizi bu çizgi roman. Daha önce de söyledim, bu çizgi roman rahatsız edici. Çünkü düşünmek istemeseniz de düşündürüyor. Nakazawa, Yalınayak Gen vesilesiyle, atom bombasını Hiroşima’nın üzerine sıradan bir şeymiş
gibi bırakıveren Amerika Birleşik Devletleri ve savaş çığırtkanı Japon hükümeti ile hesaplaşıyor.

Yalınayak Gen’e önsöz yazan Art Spiegelman’ın da vurguladığı gibi çizgi romanlar yoğun birer akıştır. Keiji Nakazawa yarattığı bu seri ile Hiroşima hakkında yoğun bir akış ile baş başa bırakıyor okuru. Bazen resimleriyle, bazen sözcükleriyle: “Atom bombası hem ölenler hem de geride kalanlar için bir cehennem yarattı. Hayatta kalanların acı gözyaşları ülkeyi suladı.”