Sihirli dünyanın sınır çizgisi çalılar…

Sihirli dünyanın sınır çizgisi çalılar…

Tuğba ERİŞ

Altay Öktem’in, Çalılar Dünyası adlı kitabı, her şeyin çalıdan ibaret olduğu fantastik bir dünyanın kapısını aralıyor. İki arkadaşın başından geçenleri anlatan macera, çocuk okurun imgesel gücünü, macera duygusunu, okuma zevkini geliştirecek, gençlere yönelik bir roman.

Türkiye’de fantastik çocuk edebiyatı yapıtları genelde çeviridir desek yanlış olmaz herhalde. Ya da en azından ben, çocukluğumda ve ilk gençliğimde Türkiyeli yazarların fantastik yapıtlarına pek rastgelmedim denebilir. Fantastik kurgu sayılabilecek klasik başyapıtlardan Alice Harikalar Diyarında, Peter Pan ve Oz Büyücüsü bir yanda, Pinokyo, Küçük Prens, Pippi Uzunçorap ve Matilda öbür yanda; çocukluğum bu kült yapıtların kitaplarının yanında çizgi ve sinema filmleriyle ya da çizgi romanlarıyla geçti. Gerçi benim kült yazarım –her çocuğunki gibi herhalde– yapıtlarını verdiği dönemde anlattıkları gerçeküstü bir düzlem yansıttığı halde, hayal ettiklerinin gerçekleştiğini göremeyen Jules Verne idi.

Jules Verne’den neredeyse bir asır sonra patlayan Harry Potter furyası, kanımca çocuklar uzun kitap okumaktan sıkılır tabusunu yıktığı gibi, filmiyle olsun oyuncaklarıyla olsun gerçek bir popüler kültür ürünü oldu ve büyük bir okur kitlesine ulaştı. Yazınsal değeri ne kadar tartışılırsa tartışılsın Harry Potter’dan sonra, Türkçe fantastik çocuk yapıtlarına daha çok rastlamam benim hüsnükuruntum mudur acaba?

Öyle olsun ya da olmasın, çocuklar için yazılmış yerli fantastik kitapları gördükçe sevinmemek ne mümkün! Zira sevdiğiniz türde bir yapıtı yazıldığı dilde okumanın keyfi, çeviri metin okumaktan katbekat fazla.

Öykülerinden ve romanlarından çok şiir kitaplarıyla tanıdığım, Penguen mizah dergisinde bir dönem yazdığı uçuk kaçık yazıları her hafta takip ettiğim Altay Öktem’in Çalılar Dünyası adlı fantastik çocuk romanını bir çırpıda okudum.

CADI AYİNİ
Hikâyemiz çalıdan bir evin sınırını çizdiği gerçek ve fantastik iki dünyada geçiyor. Kahramanlarımız Berk ve Çağıl okuldan arkadaşlar. Çağıl kitap okumayı, özellikle macera kitapları okumayı çok seviyor; uzayda başka canlıların yaşadığı gezegenleri, sihirli bir kapıdan geçip gidilebilen oyuncaklar dünyasını, vampirler ya da ölüler dünyasını, sualtı insanlarının dünyasını konu edinen kitaplar bunlar. Çağıl’ın Berk dışında pek arkadaşı yok, zira birçok kişi Çağıl’ın tuhaf bir kız olduğunu düşünüyor. Berk ise onun tek arkadaşı olduğu için gizliden gizliye gururlanıyor.

Çağıl, çalı evin içinden geçerek girilen çalılar dünyasına Berk’i de götürüyor. Çalılar dünyasından her şey çalıdan yapılmış; evler, araç gereçler, hayvanlar, hatta insanlar bile. Görkemli çalı şatoda, onlar için ziyafet veren çalılar dünyasının kralı Çalbey ile kraliçenin konuğu oluyorlar. Dinlenmek için çekildiği odasında, kapının üstüne kilitlenmesinden kuşkulanan Berk şatodan çıkma yollarını ararken mahzene iniyor, ama burada da bir dev tarafından bir kafese kapatılıyor. Çalıdan yapılmış kafesten ve sonrasında da şatodan çıkıyor çıkmasına ama Çağıl’ı şatoda bıraktığı için pişmanlıkla geri dönmeye çalışıyor. Bu sefer çalı askerler tarafından kovalanıyor ve bir çukura düşüyor. Burada daha önce şatodan kurtulmayı başaran beş çocukla karşılaşıyor.

Hepsinin hikâyesi ortak; Çağıl tarafından kandırılıp çalılar dünyasına getirilmiş, şatoda hapsedilmiş, sonra kaçıp bu çukurda saklanmışlar. Berk de aralarına katılınca eve dönebilmek için bir plan yapıyorlar: Eli mızraklı ve meşaleli askerleri yaktıktan sonra şatoyu da yakıp kül etmek ve eve dönmek. Şatodaki iyi yürekli çalı devin yardımıyla Çalbey’in ve kraliçenin tutsağı Çağıl’ı ve kardeşini kurtarıp çalı eve ulaşıyorlar nihayet.

Çağıl’ın gizini de böylece hem okurlar hem de Berk öğreniyor. Çağıl, başka çocuklar bulup getirmezse küçük erkek kardeşini öldüreceklerini söyleyen Çalbey ve kraliçe nedeniyle buna mecbur kaldığını söylüyor. Zira çalıdan yapılma insanlara ‘canlandırma töreni’yle çocuklar hayat veriyor. Kafeste tutsak çocuklar çalı insanın kalbine elini koyup üç kez üst üste canlandırma sözlerini söyleyince çalı insan canlanıyor.

Çalılar Dünyası akıcı diliyle ve konusuyla çocuk okurun imgesel gücünün gelişmesini sağlayabilir, macera duygularını tatmin edebilir, okuma zevkini artırabilir kanımca. Ama her şeyin, kolay tutuşabilen çalıdan yapıldığı bir dünyada meşalenin aydınlanma için kullanılması gibi açmazlar da çocuk okurların gözünden kaçmayacağa benziyor.