Sonunda öğretmeyen kitap da yaptılar!

Sonunda öğretmeyen kitap da yaptılar!

Şiirsel TAŞ

Jean-Bernard Pouy’un yazdığı ve Serge Bloch’un resimlediği Haylazlar Kitabı: Söz Dinlemezler ve Öteki Dâhilerin Anıları adlı çalışma, sanat ve bilimin her alanındaki dehaların biyografilerini canlı bir dille anlatıyor.

“Okulda zayıf, işe yaramaz, başarısızlığa aday kimseler olarak gösterildiler! Aile içinde, iş hayatında kimse onlara umut bağlamadı; söz dinlemez ve uyumsuz kişiliklerine öfke duyuldu. Onlar, yollarını bulmadan ya da doğru kapıyı açmadan önce bir köşede pineklediler ya da bir yığın bahane uydurup yan çizdiler.” Şimdi, elinizi vicdanınıza koyun. Öğrencilik yaşamının dikenli yollarından geçmekte olan hangi genç insanı yüreğinden kıskıvrak yakalamaz bu güzel sözler?

Haylazlar Kitabı, biyografi kitaplarının kısıtlılığına gerek içerik, gerek anlatım, gerekse tasarım açısından ciddi bir alternatif oluşturuyor. Yanlış anlaşılmasın, kitabın kendisi kasvetli bir ciddiyetten hayli uzak; eğlenceli dersem de kitabı hafife almış olacağım. Aslında ikisinin arasında nefis bir denge tutturmuş kitabın yaratıcıları ve galiba bu kitap için getirilebilecek en uygun tanımlama, “nefes alıp veren” bir kitap olması. Haylazlar Kitabı’ndaki biyografiler, göçüp gitmiş ünlülerin yaşamlarından ibaret geçmiş zaman öyküleri değil. Sözün özü, önümüzden ölüler kervanı geçiyormuş hissine kapılmıyoruz kitabı okurken. Kitaptaki anlatım tarzının, klasik biyografi anlayışının dışına çıkan önemli birkaç özelliği var. Hiçbir yaşam öyküsü bir sonla noktalanmıyor. Okur, kişinin yaşadığı çağa, içinde bulunduğu koşullara davet edilip âdeta o insanla tanışması, yakınlaşması, hatta onu anlaması bekleniyor. Anlatıcı bazen yaşam öyküsünü okuduğumuz kişinin kendisi oluyor.

TARİHİ DEHALAR
Derken yaşam öyküsünün bir dönemine gelince, daha sonra olup biteceklerle ilgili birkaç ipucu verilip, biyografi sanki orta yerinde kesiliveriyor. Biz sizi bu önemli simalarla tanıştırdık, merak eden araştırıp fazlasını öğrensin dercesine… Kitabın hoş yanlarından biri de bu zaten. “Öğreten kitap” olmaya soyunmaması.

Kimler var Haylazlar Kitabı’nda? Farklı sanat dallarından, bilim ve buluşlar dünyasından, tarihten isimler… Örneğin; müzik alanında klasik batı müziğiyle sınırlı kalmıyor kitap. Verdi ve Debussy’nin yanı sıra Louis Armstrong ve John Lennon da var adı geçen haylazlar arasında. Edebiyat dünyasından Balzac, Agatha Christie, Jack London, Dumas ve Flaubert; ressam olarak Cézanne, Picasso ve Dali seçilmiş.

Yedinci sanat da es geçilmemiş: Charlie Chaplin, Truffaut, çok yönlü bir sanatçı olan Jean Cocteau ve animasyonu da katarsak Walt Disney. Tarihin sayfalarından çıkıp gelen konuklar ise Şarlman, Napoléon Bonaparte, XIV. Louis, Churchill ve Lincoln. Bilim ve buluşlar dünyasından kitaba alınan haylazlar Graham Bell, Edison, Buffon, Darwin ve Einstein. Âdil davranıp haylazlardan her birine dörder sayfa ayıran ekip, hem bilim insanı hem de sanatçı unvanını hak eden Leonardo Da Vinci’yi azıcık kayırmış. Ekip demişken, adlarını da analım: Jean-Bernard Pouy (yazan), Serge Bloch (çizen) ve Anne Blanchard (tasarım).

Bu üçlü gerçekten iyi iş çıkarmış. Serge Bloch’un çizgilerini bir yerlerden hatırlıyor gibiyim diyorsanız, haklısınız (Filozof Çocuk serisinden Duygular Nedir? kitabının çizeri). Bloch, kitapta fotoğrafla deseni okuru hayran bırakacak bir ustalıkla birleştirip çocuksu çizgilerle gülümseten tiplemeler yaratmış. Buraya kadar sorun yok. Ancak, kitabın kapsamına alınan isimlerde kaçınılmaz olarak Fransız haylazların ağırlığı kendini hissettiriyor. Her ne kadar adı geçen ünlülerin hepsi evrensel isimlere dönüşmüş olsa da, bir kısmının bu ülkede yaşayan bir çocuğa oldukça yabancı geleceği aşikâr.

BAŞARILI BİR TASARIM
Buna da fazla takılmamaya çalışıyorum, ama yer yer doruğa çıkan frankofon ifadenin of dedirttiği anlar oluyor: Da Vinci’nin ağzından “Fransa gibisi yok! Ücretler! Çalışma güvenliği! Hepsi var…” sözlerini okumak hayli tuhaf geldi bana. Ya da Lamarck’ın çalışmalarının Darwin üzerindeki etkisinden söz ederken “Darwin’i Darwin yapan Fransız bilim adamı mı yoksa?” parantezinin açılması…

Haylazlar Kitabı, çocuklar için ‘ilginç’ bir başvuru kitabı. Başarılı bir kitap tasarımı nasıl olur sorusunun yanıtını arayan yazar-çizer ve yayıncılar için ise ‘ciddi’ bir başvuru kitabı.