Akıl küpü hayvanlar

Akıl küpü hayvanlar

Sevin OKYAY

Başrolde hayvanların olduğu iki kitap: Balina Süleyman ve Kır Kurdu Kitap Kurdu. Ursula K. Le Guin’in hayat üzerine düşünmenin zevkini anlattığı Balina Süleyman’ı ile Bibi Dumon Tak’ın hayret verici hayvan hikâyeleri tam da koşun, alın, okuyun diyeceğimiz türden!

Bir şeyi, umudunuz kırılmadan, ille de çabucak bir sonuç beklemeden, tadını çıkara çıkara yaptınız mı hiç? Balina Süleyman’ın Dokuz Yüz Otuz Birinci Dünya Turu, bize böyle bir macerayı anlatıyor. Yazarı, sihirli dünyalar yaratmanın ustası Ursula K. Le Guin. Dünyalarının en sihirlisi de Yerdeniz’in dünyasıydı. Altı kitabı birden hiç tükenmemecesine tekrar tekrar basılıyor.

Çocuk kitapları da var ama. Kanatlı Kediler dizisi Günışığı Kitaplığı’ndan çıkmıştı. İşte şimdi de kedilere benzemeyen üç kahramanıyla “Balina Süleyman” karşımızda. “Balina Süleyman” diyorum, çünkü sabırsızlar için ismini sık sık tekrarlamak bile bir sabır işi olacak. Bu kahramanlar, Damon adlı bir zürafa ile Ophidia adlı bir boğa yılanı, bir de kitaba adını veren Süleyman. İlk ikisi Kansas sahilinden uzakta, ormanlarla kaplı bir adada yaşıyor. Derken bir gün, bu iki filozof (ikisi de filozof çünkü) zürafanın önerisiyle yola koyuluyorlar. “Biri kıvrılıp akarak, diğeri düşüp kalkarak” denize gidiyorlar. Bir kayık buluyorlar ve esas
mesele orada başlıyor: Boyuna onlardan kaçan ufka nasıl varılır?

“Balina Süleyman” bence başka hiçbir amacı, beklentisi olmadan bilgi edinmenin, ufku keşfetmenin, hayat üzerinde düşünmenin zevkini anlatan, dahası bize de aşılayan bir kitap. Büyücüsü Ged, fantastik âlemdeki en kıymetli kahramanım olan Le Guin, çocuklar için sihirli âlemler yaratmasını da biliyor. Üç kahramanımızla eşsiz dünyalarını Alicia Austin resimlemiş, iyi çeviri Vedat Yılmaz’ın…

Bibi Dumon Tak da öyle. Hollandalı yazar, edebiyat okudu, bir süre gazetecilik yaptı, sonunda bir hayvan kitabı yazmayı seçti. 2001’de çıkan ilk kitabı Het Koeienboek (İnek Kitabı) ertesi yıl Zilveren Griffel Ödülü’nü kazandığı gibi, yazarın kurmaca olup olmadığı pek de anlaşılmayan kitaplarının ilk örneğini oluşturdu. Tak, mezbahadan kaçma girişiminde bulunan dikkafalı inekleri anlatıyordu. Konusunu da o kadar sevmişti ki, Hollanda’nın sembolünü anlatan Het Koeienboek, bilgi verici bir kitap olmayı çok aşmıştı.

KAHRAMAN HAYVANLAR
Adı tam anlamıyla bir aliterasyon harikası olan Kır Kurdu Kitap Kurdu: Harika Hayvanlardan Hikâyeler’e (2006) gelince, bilgi verici bir kitap olduğu gibi, Tak’ın anlattığı hayvanları da canınıza sokasınız geliyor. Yazar, gerçekleri edebi ve sevecen bir dille anlatmanın yolunu bulmuş. Küçüğüyle büyüğüyle, hakiki ama hayret verici hayvanlar bunlar. Neler yapabildiklerine şaşıp şaşıp kalıyorsunuz. Şansal Livatyalı’nın çok başarılı çevirisi ve Fleur van der Weel’in harikulade illüstrasyonlarıyla bir anda başka bir dünyaya, gerçekliğiyle fantastik bir dünyaya giriyoruz.

Bir defa şurası kesin: Bibi Dumon Tak hayvanlara bayılıyor. İster iki, ister dört, hatta kırk ayaklı olsun, onlar hakkında her şeyi öğrenmek, bilmek, sonra da anlatmak istiyor. Kurmaca olan ile olmayan arasındaki ince sınırda gezinen kitaplarının bir özelliği de, genç insan kahramanları kadar hayvanları da sevgiyle anlatıyor olması. “KKKK: HHH”nin (uzun başlıklar haftası) kırk olağanüstü portresi de bu sevgiyi kanıtlıyor.

İneklerden de biraz daha egzotik hayvanlara geçmiş: çardak kuşu, osurgan böceği, obur karabalık, mirket, elbette kır kurdu (ABC’nin kitabında ve oyuncağıyla tanımıştım onu), termometre kuşu, bonobo maymunu, battaniye ahtapotu, Hazreti İsa kertenkelesi bunlardan sadece birkaçı. Eşi olmasını istediği kuşu yuvasını süsleyip püsleyerek kandırmaya çalışan çardak kuşunu da bir belgeselden tanıyorum. (Belki BBC’nin “Life”ından). Ama gagasını yuvasının ısısını ölçen bir termometre gibi kullanan termometre kuşu harika. Aslında hepsi öyle, hele kutup tilkisi. Bir vakittir Farmville’de onu alabilmek için çabalıyorum.

Bir de kitap kurdu var. Ama gözünüzün önüne hemen öyle elinde kitabı, köşeye çekilen bir büyük, daha da iyisi bir çocuk gelmesin. Bu bildiğimiz kitap kurdu, kitapları yiyor. Aman uzak durun!

Kır Kurdu Kitap Kurdu: Harika Hayvan Hikâyeleri’ne benim şahsen tek bir itirazım var: Çocuk olmayan okurlardan, yaşı, eh, büyükçe olanlar, siyah fon üzerine basılı beyaz harfleri okurken zorlanıyor biraz. Ama herkes de “büyükçe” yaşta olacak değil ya! Onun için diyorum ki, durduğunuz kabahat, koşun, alın, okuyun!