İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Mitoloji insanı anlatır

Mitoloji insanı anlatır

Melisa Ceren HASMADEN

Mitoloji insanlığın macerasını anlatır. Mitolojik hikâyeler, insana dair temel ve değişmez özellikler kadar, yaratıldıkları dönemlerin, içinde oluştukları toplumların izlerini de taşır. Çocuklar için uyarlanmış mitolojik hikâyelerden oluşan iki kitabı değerlendirdik sizin için.

Mitoslar için söylenen, onlar uygarlığın temel taşıdır, sözü yersiz değildir. Din, tarih, edebiyat ve pek çok sanat dalının izini bugünden geriye sürmeye başladığınızda varacağınız nokta, mitolojik efsaneler olacaktır. Bu nedenle mitolojiyi, antik peri masalları diyerek bir kenara itmektense, daha kapsamlı bir bakış açısıyla ele almakta fayda var.

Mitoslar, kültür tarihi kadar insan ruhuna da ışık tutacak metafor ve alegorilerle kurgulanmış, sıradışı bir harita sunar bize: insanın haritasını. Burada belki de en yerinde tanımlama için konunun uzmanlarından Bahattin Ögel’e kulak vermeli: “Mitoloji, insanlığın ruh âleminin sembollerle ifade edilmiş bir aynasıdır.” Evet, mitoslar insan ruhunun arayışlarına, içsel yolculuklara, korkulara ve hayallere dair sayısız hikâye ile doludur. Bu hikâyelerin pek çoğu bize gerek tarihsel bilinçaltımızla gerekse insan psikolojisiyle ilgili sağlam ipuçları verir. İşte bu nedenlerle mitolojik metinler bugün de vazgeçilmezliğini koruyor. Onları yeniden
yeniden okuyor, üretiyor, resimliyor, sahneliyoruz.

Her şeyin çocuklar için bir uyarlamasının yapıldığı günümüzde, mitolojik metinler de çocuklara uygun şekilde yeniden biçimlendiriliyor. Ancak bu oldukça zorlu bir uğraş. Zira bambaşka bir ahlak anlayışının ve toplumsal yapılanmanın hükümranlığında biçimlenen mitosların, bugünün yargılarıyla okunduğunda, çocuklar için çarpık rol modelleri ortaya koyduğu düşünülebilir. Bu çekinceyi saklı tutarak kitapları incelemeye başlayalım.

OLİMPOS’TA KADIN OLMAK
İlk kitabımız, Turkuvaz Kitap’tan çıkan, Colloredo’nun yazdığı Olimpos Oteli serisinden Poseidon. Poseidon’un mitoslarda yer alan aşk maceraları, çocuklarıyla ilişkileri, kardeşi Zeus ile kavgaları, kardeşinin kızı Athena ile çekişmeleri gibi hikâyeler tek bir kitapta küçük öykücükler halinde bir araya getirilmiş. Ancak bu kitaba dâhil edilecek efsaneler seçilirken, pedagojik unsurlar ne derece göz önüne alınmış bilemiyorum. Bugünün algısıyla bakıldığında, mitosların son derece cinsiyetçi bir yaklaşım taşıdığı görülür. Aşk ve evlilik gibi kavramlar günümüzden çok farklı şekillerde ele alınır. Colloredo’nun Poseidon’unda, Poseidon’un Hetra ya da Amphitre’ye olan aşkından ötürü zorbalığa başvurması, tehditler savurması, bu kadınları kaçacak hiçbir yerleri kalmayana dek takip etmesi ve birilerinin çıkıp bu kadınlara, onların gerçekte ne istediklerini kendilerinden daha iyi bildiklerini iddia etmesi, bu farklılığın örneklerinden bazıları. Burada ebeveynlere
düşüyor iş. Elbette çocuklarınızı bu hikâyelerden uzak tutun demiyorum; sadece bu okuma etkinliğinde onlara eşlik ederek ihtiyaç duyacakları açıklamaları yapmanızı öneriyorum. Böylece çocuklarınızla şiddet, cinsellik, ilişkiler, evlilik, iktidar mücadelesi, kıskançlık gibi pek çok çetrefil konuyu tartışma fırsatı da yaratmış olursunuz.

YOLLARDA BİR KAHRAMAN
İkinci kitabımız ise Derman Bayladı’nın kaleminden Odysseus. Mitoloji meraklılarının yakından tanıdığı bir isim Derman Bayladı. Hazırladığı Mitoloji Sözlüğü, Tanrıların Öyküsü, Efsaneler Dünyasında Anadolu gibi bazı kitaplar pek çoğumuzun kütüphanesine girmiştir. Odysseus, kahramana dair efsanelerin iyi bir özeti
olmuş. Troya Savaşı’nın patlak vermesinden ve Odysseus’un verdiği sözün çaresizliğiyle bu savaşa katılmasından tutun da, Troya’daki çarpışmalara, Tepegöz Polyphemos’un mağarasından kaçışa ve Kirke’nin adasında uzayan konukluğa, Kalypso’nun aşkına ve nihayetinde kahramanın eve dönüşüne dek efsaneyi ana hatlarıyla toparlamış.

Bu kitap İlyada ve Odysseia gibi metinlerden önce iyi bir hazırlık okuması sağlayacaktır çocuğunuza. Bu iki efsane, insan olmanın zaaflarına ve erdemlerine dair pek çok sorgulama içeren çok katmanlı metinlerdir. Derman Bayladı Odysseus’un hikâyesini sadece olay örgüsüne odaklanarak ele almış.

Oysa Odysseus’un hikâyesi bir yerde insanlığın hikâyesidir. Savaşın ardından evine dönmek için türlü badireler atlatan Odysseus ve arkadaşları sadece tanrılar tarafından değil, insan olmanın getirdiği tüm zaaflar tarafından da sınanırlar. Odysseus, genç bir adam olarak çıktığı evine, yirmi yıl aradan sonra, olgun bir erkek olarak döner ve kaybettiği tacını yeniden kazanır. Yollarda geçen bu yirmi yıl Odysseus’u başka bir adama dönüştürmüştür: Yaşadığı aşkların, en yakın silah arkadaşlarının ölümüne şahit olmanın, tanrılara kafa tutmanın deneyimlerinin biçimlendirdiği bir adamdır artık o. Bayladı bu olayları adım adım verirken, arka planda Odysseus’un yıllar içindeki değişimini ve yaşadıklarının duygusal etkilerini göz ardı etmiş. İşte bu nedenle Odysseus ana efsaneye hazırlık amacıyla okunabilecek bir özet niteliğinde.

Mitoloji muhtevası itibariyle çocuklara aktarılması da anlatılması da zor bir alan. Çocuğunuzdan bu keşfi kitaplar arasında tek başına yapmasını beklemektense, birlikte okumalar ve tartışmalarla bu yolculukta ona rehberlik edebilirsiniz. Böylece önünde bir açıdan tanıdık bir açıdan da yepyeni kocaman bir dünya açılacaktır. Çünkü kim ne derse desin, mitoloji sadece insanı anlatır.

Olimpos Oteli – Poseidon
Sabina Colloredo
Çeviren: Eren Yücesan Cendey
Resimleyen: Antrongionata Ferrari
Turkuvaz Kitap / 124 sayfa
Odysseus
Derman Bayladı
Resimleyen: Murat Kara
Çizmeli Kedi Yayınları / 80 sayfa
Show More