Sanatı ve onun değerini keşfetmek…

Sanatı ve onun değerini keşfetmek…

Şiirsel TAŞ

Sanat eserlerinden korkulan, heykellerin yıkıldığı bir ülkede, çocuklarımızı sanatla tanıştırmak, onlara sanatın önemini anlatmak için ne kadar çabalasak az! Bu yüzden, Çocuklar İçin Sanat ve Keşfedin Sanat adlı kitapları keşke tüm çocuklara verebilsek. İlerde Vandallık yapmasınlar diye…

Öğrencilik hayatında, bir yıl içindeki en güzel iki dönemden biri yarıyıl tatili, diğeriyse yaz tatili olsa gerek. Kendi adıma konuşacak olursam, 2011’in bu iki güzel döneminde iki güzel şey yaptık kızımla. Sömestr tatilinde trenle Kars’a gittik. Uzun ve unutulmaz bir tren yolculuğu yaptık; kar altında Ani Harabeleri’ni, Çıldır
Gölü’nü gördük. “İnsanlık Anıtı”nı gördük. İstanbul’a döndük. Heykelin “doğal nedenler” ile değil, “insan eli” ile yıkılmasına tanık olduk basından.

Dünyayı gezmeye çıktım / Trene bindim / Gittim gittim gittim / Rayından çıkmış trenler bütün.

Bu kez yolumuz Datça’ya düştü. Deniz-güneş-badem diyarına. Can Baba’nın mekânına. Daha dönmemiştik ki, “doğal nedenler” ile değil, “insan eli” ile Can Yücel’in mezarının tahrip edildiğini okuduk. Döndük. Bir sonraki tatile dek buralardayız.

SANAT CÜRETKÂR OLABİLİR
Şimdi önümde iki kitap duruyor: Çocuklar İçin Sanat ve Keşfedin Sanat. Ne yazayım ben şimdi? Nasıl başlayayım bu yazıya? “Ellerini yıkmak için değil, yapmak
için kullan,” dediğimiz çocukların önüne serdiğimiz örneklere bakınca… Neyse ki Can Baba bir kez daha yetişiyor imdadıma: Bu gül bir şeyin anısı olacak ama neydi unuttum / Kim bilir belki de sabah sabah yeniden açan umudum.

“Sanat sadece galerilerde değildir; kiliselerde, kamu binalarında, parklarda, sokaklarda ve dükkânlarda da olabilir,” diyor Çocuklar İçin Sanat adlı kitabın ilk sayfasında. “Sanat sadece güzel olan değildir; korkunç, utanç verici ve cüretkâr da olabilir.” Umut verici bir başlangıç, üstelik kitabın adı yanlış konmuş gibi: Sadece çocuklar için değil sanki bu kitap.

SOKAK SANATI
Kitapta üç ana bölüm var: Erken Sanat, Modern Sanat ve Heykel. Ancak bu üç ana bölüm başlığı, akımlar, kullanılan teknikler, dönemin temsilcisi sanatçılarla ilgili çok geniş ve renkli bir yelpazede alt başlıklarla açıldıkça açılıyor. “Erken Sanat” bölümünün içeriği kaya resimlerinden başlayıp 1850’lere kadar uzanıyor. Eski Mısırlıların duvar ve papirüs üzerine yaptığı resimler; Roma tarzı freskler; Aborijinlerin düş zamanı sanatı; mozaik sanatı; Çin sanatı; Rönesans sanatı; Barok sanat ve Rokoko tarzı bu bölümün başlıca konuları. Ayrıca mozaik ve fresklerin nasıl yapıldığı, sulu boyanın nasıl kullanıldığı, papirüsün ve doğal boyaların nasıl hazırlandığı, yağlı boya resmin nasıl yapıldığı gibi teknik konular da aynı bölümde yer alıyor.

“Modern Sanat” bölümü, izlenimcilik konusuyla başlıyor ve izlenimcilik sonrası akımlarla devam ediyor. Naif sanat, gerçeküstücülük, savaş sonrası soyut sanat, sokak sanatı ve 20. yüzyıl sanatı bu bölümde yer alan diğer konular. Çocuklar bu bölümde Monet’den Van Gogh’a, Matisse’ten Picasso’ya aşina oldukları sanatçıların yanı sıra, muhtemelen hiç duymadıkları pek çok sanatçının yapıtlarıyla karşılaşacaklar. Bu noktada asıl vurgulanması gereken, “hangi sanatçı, hangi eser, hangi tarz”dan çok, çocuğun “Gördüğüm şey bana ne ifade ediyor?” sorusuna yanıt aramak için teşvik edilmesi belki de.

Örneğin; sokaklardaki sanat… “Sokak sanatçıları, eserlerini duvarların ve binaların üzerine genelde yasadışı olarak çizdiklerinden bu sanat tarzı tartışmalıdır.”
Varsın olsun! “Bazı insanlar sokak sanatını değerli sanat olarak görürken, bazıları bunun sadece eşyaya zarar vermek olduğunu düşünüyor.” Hadi canım! “Peki ya sen ne düşünüyorsun?” Tabii ki bu konuya sanat kitabında yer verilmesinin harika olduğunu! Çocuklar Bansky ile de tanışmalı mutlaka.

GİACOMETTİ’DEN KAPOOR’A
Kitabın son bölümü heykel sanatına ayrılmış. Totemlerden, Çin imparatorunun kilden yapılmış ordusuna, Giacometti figürlerinden Anish Kapoor’un “Bulut Kapısı” adlı yapıtına heykel kavramının aslında ne kadar geniş kapsamlı olduğunu gösteren örneklerle dolu bu bölüm. (Önemli not: Yıkılan heykellere yer verilmemiş bu bölümde, ama daha önceki sayfalarda natürmortla ilgili bölümde bir Fikret Mualla resmi görünce mutlu oluyoruz ister istemez.)

Keşfedin Sanat ise farklı mantıkla hazırlanmış bir başka ilginç kitap. Bir sanat eserine bakarken ayrıntıları görmeniz, neye nasıl bakabileceğiniz konusunda ipuçları veren bir eser. Aslında tam da adının ifade ettiği gibi bir tür keşif kitabı. Sayfalarında dikkat çekilmek istenen ayrıntıların üzerinde, çocuğun kaldırıp altındaki açıklamayı görebileceği karton kapaklı pencereler var. Her ne kadar kitabın üzerinde hitap ettiği yaş aralığı 9-15 olarak belirtilmişse de, kitabın teknik özellikleri ve konuları ele alış biçimi dikkate alındığında, 15 biraz ileri bir yaş sınırı. Keşfedin Sanat daha erken yaşlarda çocuğun dikkatini sanat eserinin niteliklerine çekmek amacıyla tasarlanmış, üstelik de iyi tasarlanmış bir kitap.

Kitabın içeriğini oluşturan başlıca konular ise şunlar: resim ve heykel sanatında kullanılan belli başlı teknikler (yağlı boya, kolaj, baskı, bronz heykel yapımı), resimde renk ve ışık (kontrast renkler), hareketli kompozisyonlar, sanat eserlerinin sembolik anlamları.

SANAT FİKİRLE İLİŞKİLİDİR
Kitabı açar açmaz, Marcel Duchamp’ın “Bisiklet Tekerleği” adlı yapıtıyla karşılaşıyoruz. Tabureye monte edilmiş bir bisiklet tekerleğinden oluşan yapıtın fotoğrafının yanında şöyle yazıyor: “Bazı sanatçılar için sanat bir şeyler yapmakla ilişkili değildir – sanat fikirlerle ilişkilidir. Hatta eğer yeni bir fikirse, eski bir tekerleği bir tabureye sabitlemek bile sanat olabilir.” Eserin yanında duran Duchamp ise şöyle diyor: “Dönüşünü seyretmeyi seviyorum.”

Nasıl başlayacağımı bilemediğim yazıyı, iki tatille geride bıraktığımız tatsızlıkların ağusu üzerine şerbet niyetine tattığım iki güzel kitap sayesinde nasıl bitireceğimi biliyorum: Pek çok sanat akımı vardır: Ekspresyonizm, empresyonizm, sürrealizm, dadaizm, kübizm. Ama vandalizm bir sanat akımı değildir!