Shakespeare’le çocuklar için felsefe: Atinalı Timon

Shakespeare’le çocuklar için felsefe: Atinalı Timon

Emine AYHAN

Levent Gönül, Çocuklar için Shakespeare ile Felsefe: Atinalı Timon adlı kitabında, amacının Atinalı Timon’un hikâyesinden hareketle çocuklara “standart eğitimin veremediği düşünebilme ve çıkarım yapabilme becerisini kazandırmak” olduğunu söylüyor.

Her hikâye kendine has mantıksal düzenlenişi ile okuyanı yahut dinleyeni belli bir anlamlandırma çerçevesinin içine girmeye, o anlamlandırma çerçevesini mümkün kılan değerler kümesini geçici de olsa kabule davet eder. Hangi türde olursa olsun, hikâyenin en büyük marifetlerinden biri, harcına kattığı değerleri okurun çoğu kez sorgulamadan kabul ettiği bir akıcılık içinde sunabilmesidir. Kendini hikâyenin akışına kaptıran okur için hikâyeye konu olan olayların belli bir mantıksal düzenlenişine tabi olduğu gerçeği büyük ölçüde önemini yitirir.

Hikâye, olayların bu mantıksal düzenlenişi yoluyla kendini adeta doğal bir bütünlük şeklinde sunarken, olayların neden başka şekilde değil de bu şekilde birbirine bağlandığı sorusunu gizlemeye yatkındır. Hikâyenin onu alıp götüren akıntısından başını kaldıran kişi ise şu soruyu sorar: Acaba hikâye hâlihazırda orada duran bir gerçekliği mi yoksa o gerçekliğe dair belli ve seçili bir algılama biçimini mi yansıtıyor? Çocukluktan itibaren duyup okuduğumuz bütün hikâyelere yönelik sonsuz bir sorgulama için bir başlangıç sorusudur bu.

STANDART EĞİTİME ALTERNATİF
Kendimizi öyle ya da böyle yetişkinliğe atmış bizler bir yana, ulusal eğitim sistemlerinin dayattığı sorgusuz sualsizlik tehdidiyle karşı karşıya olan çocuklar için bilhass hayat kurtarıcı bir hassa, hikâyeleri sorgulamak. Çocukların kendilerine sunulan hikâyelere sorular yöneltmeyi öğrenebilmeleri, türlü otorite hikâyelerinin akıntısından kurtulabilmeleri ve nihayet kendi değerlerinden müteşekkil yeni hikâyeler yaratma cesaretine sahip olabilmeleri için canalıcı bir adım, kuşkusuz.

Levent Gönül de Çocuklar için Shakespeare ile Felsefe: Atinalı Timon adlı kitabında, amacının Atinalı Timon’un hikâyesinden hareketle çocuklara “standart eğitimin veremediği düşünebilme ve çıkarım yapabilme becerisini kazandırmak” olduğunu söylüyor. Shakespeare’in Atinalı Timon oyununun basitleştirilmiş ve yer yer değiştirilmiş bir hikâyesinin sunulduğu kitabın sonunda öğretmenler ve ebeveynler için son derece kullanışlı olan bir de “Felsefi Sorgulama Kılavuzu” yer alıyor. Gönül, bu kılavuzda çocuklarla felsefe çalışmasında nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini bütün açıklığıyla anlatıyor ve sadece bu kitaptaki hikâye için değil, başka hikâye çalışmaları için de kullanılabilecek zengin çeşitlilikte yazılı ve sözlü egzersizler sunuyor.

Atinalı Timon’un hikâyesi ve genel olarak Shakespeare oyunlarının hikâyeleri, ele alınan değerlerin ve değinilen konuların çeşitliliği ve merkeziliği açısından çocuklarla felsefe çalışması yapmak için biçilmiş kaftan. Ayrım yapmadan her insana güvenip yardım eden ve bu uğurda servetini har vurup harman savuran soylu bir insansever olan Timon’un, tüm servetiyle birlikte sözde dostlarını da yitirdikten sonra zamanla insanlardan ve toplumdan kaçan bir küsküne dönüşmesinin hikâyesi Atinalı Timon. Sadece bir cümleyle özetlendiğinde bile birçok kavram ve tema üzerine insanı düşünmeye davet eden bir hikâye bu: insanseverlik, eli açıklık, iyimserlik, paranın ve servetin değeri, dostluk, güven, toplumdan kaçış, yalnızlık hissi, vs.

BİLGELİK SEVGİSİ
Kitabın standart eğitim perspektifinden ayrıldığı en kayda değer noktalardan biri, çocuklarla felsefe çalışmasını bir ders olarak değil, felsefeye adını veren “bilgelik sevgisi” bağlamında anlaması. Bu doğrultuda didaktik yaklaşımdan uzaklaşan kitapta karmaşık ve hayattan kopuk felsefi sorular yerine, çocukları kendilerinin ve diğerlerinin düşünce ve deneyimlerini hesaba katarak gözden geçirmeye sevk eden katılımcı bir yaklaşım benimsenmiş. Bunun yanı sıra, öğretmen yahut kılavuzun da kitapta önerilen ortak düşünme ve sorgulama sürecinden muaf olmamasını, tersine bu sürecin çocuklarla eşit bir katılımcısı olmasını salık veriyor yazar. Öğrencilerin düşüncelerini düzeltmek yerine, onları düşünce ve sezgilerini daha cesaretle ve netlikle ifade etmeye yönlendiren bir eşlikçi olarak konumlanıyor burada kılavuz/öğretmen.

Atinalı Timon’un hikâyesini zengin egzersizlerle sorgulatan kitabın sonunda çok kilit bir soru var: “Bu kitabı değiştirmek istesen nelerini değiştirirdin?” Görünen o ki, insan ancak bu noktadan sonra düşünmeye başlayabiliyor. Yani, sadece bu hikâyenin değil, her hikâyenin sorgulanıp değiştirilebileceğini kavradığı zaman.