Dünyamızın uzun öyküsü
Sedef PEKİN
Dr. Mike Goldsmith’in yazıp Dr. Mark A. Garlick’in resimlediği, Bir Gezegenin Öyküsü: Dünya, tarihi 4 milyar yıl öncesine dayanan Dünya’nın gizemini çözmek isteyenler için muhteşem görselleriyle iyi bir başlangıç kitabı olacaktır.
Ta en başa, insan insan olmadan evveline, Dünya dünya olmadan, Güneş güneş olmadan evveline kadar giden bir öykü dinlemeye hazırsanız başlıyorum anlatmaya: Dr. Mike Goldsmith’in yazıp Dr. Mark A. Garlick’in resimlediği, “Bir Gezegenin Öyküsü” bu: Dünya.
Uzun ama gerçekten çoook uzun bir öyküyü otuz sayfaya sığdırmayı başaran kitap, “Dünya’mızın evrende doğacağı bölge soğuk ve karanlık bir yerdi,” diye başlıyor ve meraklı okurları hem tadımlık bilgiler hem de Mark A. Garlick’in etkileyici illüstrasyonlarıyla milyarlarca yıllık bir tarihte yolculuğa çıkarıyor. Sözün özü, Bir Gezegenin Öyküsü: Dünya, kadim gezegenimizin evrimini, on beş önemli kesite ayırarak, büyük illüstrasyonlar ve ilgili döneme ilişkin kısa açıklamalarla öykülüyor.
Bulut Fırtınası, Dünya Soğuyor, Karada Yaşam, Dinozorlar Çağı, Sanayi Dünyası gibi başlıklarla temsil edilen bu on beş kesit, kitabın ilk sayfalarında bir zaman cetvelinde işaretlenmiş. Bastığımız toprağın, soluduğumuz havanın, kısacası yaşam kaynaklarımızın ve canlıların ev sahibinin nasıl bir dönüşümden geçtiğini gösteren bu uzun cetvelin üzerindeki rakamlar öylesine büyük ki majör bir evrimi çarpıcı biçimde ortaya koyuyor.
DÖRT MİLYAR YIL ÖNCE…
Birinci kesitten, Dünya’nın hikâyesinin, bugünden yaklaşık dört milyar yıl önce, Güneş’i oluşturan bir bulut fırtınasıyla başladığını öğreniyoruz. (Hemen burada, kitapta ele alınan on beş dönüm noktasının kesin olarak yaşandığı ama elbette tarihlerinin kesin olmadığı notunun düşüldüğünü söylemeliyim.) Bulut fırtınası Güneş’i, Güneş genç gezegenlerle Dünya’yı, Güneş sistemindeki çarpışmalar Ay’ı oluşturuyor. Ay’ın oluşumundan sonra ise Dünya’nın soğumasıyla birlikte, bu ihtişamlı hikâyeye canlılar da dâhil oluyor. Dünya soğuduktan 100 milyon yıl sonra ilk yaşam biçimleri oluşmaya başlıyor ama yaşamın evrimi ancak 3 milyar 300 milyon yıl içinde gerçekleşebiliyor. Dev yusufçuklar, dinozorlar, mamutlar ve en nihayetinde, buz tutmuş topraklarda hayatta kalmaya çalışan insanlar da sahneye çıkınca, biyolojik evrimlerin yanı sıra uygarlık tarihi de kaçınılmaz olarak devreye giriyor. İşte on beş kesitin içinde yer alan Uygarlıklar, Sanayi Dünyası ve Yeni Ufuklar bölümlerinde de, yerkürenin insan eliyle nasıl yeniden şekillendiği anlatılıyor.
Böylesine büyük konularda kısa bilgiler verirken en zoru, karmaşıklıktan kaçınabilmektir sanıyorum. Bu anlamda kitabın iyi çözümlendiğini, kafa karıştırmadan kapılar araladığını, araştırmaya iştahlandırdığını söyleyebiliriz. Metinlerin arasında serpiştirilmiş, merakı körükleyen bilgilere rastlamak mümkün. Bir sayfada “bir zamanlar teknoloji mucizesi sayılan eski uyduların artık birer uzay atığı olduğunu” okurken, başka bir sayfada zaman kavramı ya da kelebek etkisi üzerine düşünüyoruz.
Uzman eğitimciler tarafından hazırlanan bu kitabın görsel açıdan müthiş etkileyici bir kaynak olduğunun altını çizmek isterim. Garlick’in çekim gücü yüksek, coşkulu, gerçekle hayalin birbirine geçtiği illüstrasyonları, gezegenlerin çarpışmasını, denizlerden karaya çıkan yaratıkları, dev böcekleri, kanatlı ejderhaları, mamutları ve daha pek çoklarını büyük kesitlerle, fazla ayrıntıya girmeden canlandırıyor. Aslında sayfalardaki metinleri de bu illüstrasyonların açıklamaları olarak tariflemek yanlış olmayacaktır.
Kitabın sonunda yer alan on sayfalık başvuru bölümünde ise, büyük resimlerle anlatılan kesitler, “Toz Bulutundan Su Dünyasına”, “Kimyasallardan Canlılara”, “Barınaklardan Uzay İstasyonlarına” diye üç büyük başlıkta gruplanarak tekrar ele alınmış, bir parça daha ayrıntılandırılmış. Başvuru bölümünde ayrıca, Dünya tarihinin ilginç bir “beş saat” formülüyle anlatıldığı bir bölüme ve küçük bir sözlükle dizine de yer verilmiş.
Küçücük bir evresine tanık olduğumuz zaman akıp giderken, Dünya’nın gizemini çözmek isteyenler için Bir Gezegenin Öyküsü: Dünya iyi bir başlangıç kitabı olacaktır.
