Asi çocuklara özgürlük öyküleri
Öznur ŞAHİN
Çeşitli yazarların öykülerinden oluşan Asi Çocuklara Öyküler ve Özgürlük adlı kitaplar, bugünlerde kendi coğrafyamızda yaşanan direnişe tarihten ve başka coğrafyalardan gönderilmiş birer selam gibi. Anlatılan öyküler, yaşamın her alanında vicdanlı olmaya çağırıyor bizi.
Bugünlerde ağaçlara sarılıp bırakmayan, parklarda kütüphaneler kuran, sosyal medyada mizahıyla, meydanlarda durarak pasif direniş sergileyen asi çocuklarla hop oturup hop kalkıyoruz. Yıllardır baskıyla, şiddetle örülmüş korku duvarını, parklarda, meydanlarda dayanışmayla atıp özgürleşirken, geleceğe dair umutlu olmanın ihtimali karşısında coşkuyla, neşeyle sarsılıyoruz. “Hayatımda ilk kez ülkem oldu,” diyen Sema Kaygusuz yetişiyor tarifsiz duygularımızı dile getirmeye. Ece Ayhan’ın dizelerindeki gibi, “Devlet dersinde öldürülen,” güzel bakışlı, güzel gülüşlü asi çocuklara veda ederken ise yüreğimiz dağlanıyor. Dilsiz, nefessiz kalıyoruz. Yine şiirlere tutunuyoruz: “Acıyı hangi dile tercüme etsek şimdi yalan olur Pollyanna,” (Didem Madak).
Haziran’ın asi çocuklarının yazdığı tarihe tanıklık ederken edebiyatla daha da çoğalıyoruz. Bu nedenle, tam da özgürlük mücadelesinin verildiği böyle bir dönemde, Asi Çocuklara Öyküler: Radikal Çocuk Edebiyatından Seçme Parçalar ile Özgürlük: İnsan Haklarını Selamlayan Öyküler ve Şiirler kitaplarına tekrar bakalım istedik.
ONUNŞEHRİ BİZİMŞEHRİMİZ OLUYOR
Asi Çocuklara Öyküler, 1900’lerden 1980’lere kadar asi çocuklar için asi yazarların yazdığı öykülerden oluşuyor. Kitap ırkçılık, ataerkil düzen, çevre ve doğa, emek sömürüsü, sendikal haklar, bilim ve tarih gibi konular hakkında yazılmış 18 öyküden oluşuyor. Bu öykülere pedagojik bir çerçeveden bakıldığında, hepsinin çocuklara ve gençlere örgütlenme, bir arada yaşama, toplumsal cinsiyet bilinci aşılama, ekolojik ve toplumsal farkındalık kazandırma amaçları güttüğünü söyleyebiliriz.
Bu öyküler arasında, “Bay Onun: Her Yaştan Okur İçin Bir Çocuk Masalı” kitaptaki, sınıf mücadelesini konu edinen birçok öyküden sadece biri. Öyküde sınıflı bir toplumsal düzen ve bu düzene başkaldıran işçiler anlatılıyor. Onunşehri’nde her şeye sahip olan Bay Onun’un kurduğu baskı ve sömürü sistemi herkesi sindirmişken, birgün ezilmekten bıkan işçiler korkularını yenerek ayaklanıyorlar ve Onunşehri’nin yeni adı Bizimşehrimiz oluyor. Bu kitapta, sınıf mücadelesini konu edinen birçok öykü, konuları itibarıyla arkaik olsa da bugünün karmaşık neoliberal ilişkiler ağında gizlenen sınıflı toplumu dolaysız bir şekilde gözler önüne seriyor.
Kitaptaki başka bir öykü de, ekolojik bir mücadeleyi gerçekçi bir yaklaşımla anlatan “Emma’nın Kırmızı Kurdeleleri”. Emma, New Mexico’daki, kendi topraklarından zorla çıkartılarak başka bir bölgede yaşamaya mecbur bırakılan Navajo yerlilerindendir. Sivil itaatsizlik örnekleri sergileyerek, yaşadığı yerde kurulan termik santrale karşı mücadele verir. Emma’nın öyküsünde asıl trajik olan, onun İnsan Hakları’na aykırı olarak yersiz yurtsuz bırakılmış olmasıdır.
Uluslararası Af Örgütü’nün desteği ile çıkan Özgürlük kitabı, 1948 yılında kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer alan maddeler üzerine 15 yazar tarafından kaleme alınmış öykü ve şiirlerden oluşuyor. David Almond’ın “Klaus Vogel ve Kötü Çocuklar” başlıklı hikâyesi, II. Dünya Savaşı’nda annesi vurularak öldürülmüş, babası Rusya’da bir esir kampına gönderilmiş olan Doğu Alman asıllı Klaus Vogel ile II. Dünya Savaşı’nda savaşmayı reddetmiş vicdani retçi Bay Eustace ve onu vatan haini olarak gören bir çevrenin etkisindeki çocukların arasında geçenleri anlatıyor. Öykü, İnsan Hakları Beyannamesi’nin birinci maddesiyle paralel olarak özgürlük ve eşitlik temaları çerçevesinde gelişiyor.
Theresa Breslin’in İnsan Hakları Beyannamesi’nin kölelikle ilgili dördüncü maddesinden ilham alan “Okul Kölesi” öyküsünde ise istemediği halde her gün okula gitmek zorunda olduğu için kendisini köle gibi gören Ryan’ın başından geçenler anlatılıyor. Ryan, küçük bir kayıkhaneye kapatılmış köle gibi çalıştırılan çocuk işçilerle karşılaşınca, köleliğin gerçekten ne demek olduğunu anlıyor.
Asi Çocuklara Öyküler ve Özgürlük bugünlerde kendi coğrafyamızda yaşanan direnişe tarihten ve başka coğrafyalardan gönderilmiş birer selam gibi. Yaşamın her alanında vicdanlı olmaya çağırıyorlar bizi. Bize de düşen bu selamı almak ve direnişimizi edebiyatla zenginleştirmek.
