Bu kitap her şeyiyle sıradışı!
Şiirsel TAŞ
Sıradışı Canlılar, adından da anlaşılacağı üzere dünya üzerinde yaşayan pek de aşina olmadığımız hayvanlardan bahsediyor; gayet güzel resimler de bu canlılara eşlik ediyor. Ancak bu kitapta sıradışı olan daha bir sürü şey var. Şiirsel Taş’a kulak verin!
Canlıların bilimsel sınıflandırmasını bir kenara bırakacak olursak, başka türlü bir tasnif yapmak da mümkün aslında: aşina olduklarımız ve aşina olmadıklarımız ya da tanıdık-bildik canlılar ve acaib-ül mahlûkat. Sıradışı Canlılar, ikinci grupta yer alan canlılardan (aslında sadece hayvanlar) bazılarını anlatan, yalnızca içeriğiyle değil, biçimsel olarak da ilginç bir kitap. Doğa belgeselleri ve doğa kitaplarında gözümüz o kadar kalıplaşmış bir formata alıştı ki üzerinde NG damgası taşımayan ya da “rengârenk fotoğraflarla bezeli, parlak kuşe kâğıda basılmış okunacak materyal” kalıbının dışına çıkan bir kitap ister istemez insanın dikkatini çekiyor. Metni Michael Hearst tarafından yazılmış, takdire şayan görselleri Jelmer Noordeman tarafından çizilmiş Sıradışı Canlılar tam da böyle bir kitap. Önce içerikten tadımlık iki alıntı:
Hint kazları, binlerce kuşluk sürüler halinde Orta Asya’da yaşar ve pek çok kuş türü gibi her yıl çok uzun mesafeler katederek bir iklimden diğerine göç eder. Fakat bu sıradışı canlının farkı, bu yolculuğu yüksekliği 8848 metreyi bulan Himalayalar’ın üstünden uçarak yapmasıdır! Bu yükseklikte rüzgâr saatte yaklaşık 300 kilometreyle eser.
Tardigratlar, Everest Dağı’ndan okyanusun 3000 metre dibine, Güney Kutbu’ndaki buzullardan bahçenizdeki su damlalarına kadar dünyanın her yerinde bulunan ve suda yaşayan mikroskobik bir hayvandır. Diğer hayvanlara göre 1000 kat daha fazla radyasyona dayanabildiği gibi, 150oC’den 200oC’ye kadar sıcaklıklarda hayatta kalabilir.
Michael Hearst aslında bir besteci ve müzisyen. Böyle bir kitabın metnini yazmak aklına nereden gelmiş acaba diye düşünür dururken farklı bir kapı açıldı. Hearst başka bir güzellik daha yapmış ve sadece metni hazırlamakla kalmayıp, Sıradışı Hayvanlar İçin Şarkılar’ı da bestelemiş. www.unusualcreatures.com adresinden demo’larını dinleyebileceğiniz şarkılar Camille Saint-Saëns’ın Hayvanlar Karnavalı’nı anımsattı bana. Dahası, sitede eşelenirken fark ettim ki aslında müzik kitaptan değil, kitap müzikten doğmuş. Brooklyn’de küçücük bir dairede, en az kitapta karşınıza çıkan yaratıklar kadar tuhaf çalgılarla dolu bir dairede yaşıyor Hearst. Anlattığına göre ezelden beri hayvanlara takıntısı varmış.
ŞEFFAF CAM KURBAĞALARI
Hearst, Kronos Quartet’in (yanlış okumadınız ta kendisi) Antarktika’da yaşayan Weddell fokunun çıkardığı olağanüstü sesten esinlenerek müzik yapma projesini nasıl hayata geçirdiklerini anlatıyor. Kronos Quartet’le birlikte yaptıkları müzik eşliğinde “ay-ay”la ilgili kısa filmi seyredin derim. Ay-ay da mı kim? Madagaskar’da yaşayan bir primat. Kendine özgü el yapısı ve upuzun orta parmağıyla ağaç gövdelerinin üzerinde perküsyon yapıp, çıkan sesi dinleyerek gövdenin içindeki boşlukları buluyor. Boşluğu bulur bulmaz da ağaç kabuğunu kemirerek açtığı delikten, yine upuzun parmağını kullanarak çıkardığı larvaları afiyetle mideye indiriyor. Kronos Quartet’in ay-ay perküsyonu taklidi seyre değer. Cam kurbağası şarkısının demo’sunu da kaçırmayın. Kitapta yazdığına göre cam kurbağalarının saydama yakın derisinin altından iç organlarını görmek mümkün. Hearst epey yaratıcı bir şahsiyet anlaşılan. Cam kurbağasıyla ilgili bestesinde “cam armonikası”nı dinleyebilirsiniz.
Bir kitap sizi elinizden tuttuğu gibi oradan oraya sürükleyip duruyorsa, kitaba dair oturmuş iki satır yazı yazmaya çalışırken aklınızı hayvanlar âleminden Kronos Quartet’e, okyanusun dibinden Everest’in zirvesine uçuruyorsa bu işte bir sıradışılık var demektir.
