Hayaller, kitaplar ve büyüme sancısı…
Zarife BİLİZ
Kitaplar hayal gücünü günlük hayatın içine zerk ederek; dünyaya, zamana büyülü bir pencereden bakılabileceğini anımsatarak, insanı büyümeye yavaş yavaş alıştırırlar. Timothée de Fombelle Viktorya Hayal Kuruyor ile bunu bir kez daha ispatlıyor.
Edebiyat ne işe yarar? Bu soruya pek çok farklı yanıt verilebilir elbette. Ama özellikle çocuk edebiyatı söz konusu olduğunda, oyuncu ve hayalci insan varlığını rasyonel insana dönüştüren süreçte onu hayata, hayatın sert gerçeklerine hazırlamaya yarar, diye yanıt verebiliriz pekâlâ. Ama bu demek değildir ki kitaplar rasyonalitenin sert gerçeklerini birer birer sayıp dökerek alıştırır genç insanı hayata. Tam tersine, günlük hayatın içine hayali ince ince zerk ederek yaparlar bu işi. Hayal gücünü onun içine karıştırarak, çocukların büyülü gerçeğini tekrar kurarak; dünyaya, zamana, âna büyülü bir pencereden bakılabileceğini anımsatarak, büyümeye insanı yavaş yavaş alıştırırlar…
ÜÇ ŞAYEN NEREDE? Timothée de Fombelle bu konuda bilhassa başarılı bir yazar. Dahası bu konuya kafa yorduğu açık. Çünkü Viktorya Hayal Kuruyor adlı kitabı tam da bu meseleyi konu ediniyor, kurgusuyla bize bu gerçeği hatırlatıyor; hatırlatmak ne kelime, bizzat yaşatıyor. Kitabın kahramanı Viktorya yalnız bir kız çocuğu. “Yalnız” derken, “anne babaların, çocuklarının ayaklarında çoraplarla kayda değer bir şey yapmadan bir odada saatlerce birlikte oturup müzik dinledikleri kişileri tanımlamak için kullandıkları anlamda bir ‘arkadaş’ı” yok onun. Elbette arkadaşları var, ama onlar samuray kılıcı katana taşıyıp, pudralı perukalar takan ya da savaş boyalarıyla Amazon ormanlarında gezen kişiler. Elbette arkadaşları var; onlar duvar ve kitap sayfalarından geçip akşamları küçük giysi dolabından dışarı çıkıyorlar. Birinin adı Foster, sirkten kaçan uzun tüylü bir fil. Rusya’yı baştan başa dolaşan İspanyol küçük dansçı kız Juana var bir de.
na var bir de. Viktorya’nın nasıl biri olduğuna dair fikir sahibi oldunuz sanırım. Fransa’nın küçük bir kasabasında, Chaisesur-le-Pont’ta, Batı’nın bu en sakin şehrinde oturuyor gibi görünse de o aslında Vahşi Batı’da Kızılderililerin ve Kovboyların arasında, tehlikeyle burun buruna yaşıyor. Herkes “Viktorya hayal kuruyor,” diyor. O anne babasının Pigmeler tarafından rehin alınıp kurtarılmalarının imkânsız olmasını istiyor; kazıklar üstünde bir eve, kürk bir şapkaya, yabani atlara sahip olmak, Sibirya’da ya da uzayda bir görev üstlenmek istiyor. Ne var ki her akşam onu yıkanmaya zorlayan anne babasına Pigmeler ellerini bile sürmüş değiller. Atları, köpekleri, kürk bir şapkası yok ve gözleri açık hayal kurarken manda sürüleri sadece odasının tavasından geçiyor. Eh tabii, “Herkes Viktorya hayal kuruyor,” diyor. Oysa Viktorya gerçek yaşam ile hayal dünyasını birbirinden daima ayırıyor. Gerçekliği bu kadar yavan bulmasının sebebi de bu ayrımın farkında olması zaten. Bunu bizzat kendisi söylüyor.
Bir akşam kendisinden bir yaş küçük “Küçük Jo”nun karanlık bir sokakta onu gizlice takip edip sonra da kulağına “Üç Şayen’i sen mi aldın?” diye fısıldamasıyla başlıyor her şey. Babasını külüstür arabalarının içinde Kovboy kıyafetiyle, önünde de bir tüfekle görüyor. Üstelik paltosunun etekleri çamur içinde. (Oysa babası Manupadec Kaz Ciğeri Ezmesi ve Konservesi fabrikasında ürün şefi olarak çalışıyor ve Viktorya’nın yaşamı boyunca evlerinde gördüğü tek çılgın sahne, annesiyle babasını bir gün mutfakta tango yaparken yakalaması.) Derken Viktorya’nın odasından her gün birer birer kitapları kaybolmaya başlıyor. Hatta evdeki iki metrelik devasa duvar saati bile bir gün sırra kadem basıyor. Hayalleri adeta gerçek yaşamın içine sızmış gibi, Viktorya kontrol edemediği bu istiladan huzursuz oluyor.
BÜYÜK HAYAL USTASI
Evet, Viktorya’nın hayatında gerçekten de bir şeyler oluyor; ne olduğunu ise kitabın sonuna doğru anlayacaksınız. Ama olmaz, ben söyleyemem. Çünkü aynen benim gibi siz de şöyle yapmalısınız: Kitabı bir kez okuyup bu sırrı öğrenmeli, sonra bu sırrı bilerek kitabı baştan bir kez daha okumalısınız. Hayatın içine sızan büyüye edebiyat denir; ikinci okumada işte bunu çok iyi anlayacak ve “çocukluğunu, büyük bir çaba harcayarak, havadan daha hafif bir balon gibi tutan” bu büyük hayal ustasına –ya da “yazara” deyin isterseniz– şapka çıkartacaksınız.
