İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Bir H harfi dünyayı nasıl değiştirdi?..

Bir H harfi dünyayı nasıl değiştirdi?..

Şebnem AKALIN

Altın Kitaplar’ın “Benim Adım” serisi bu sefer de modern matbaanın mucidi Gutenberg’i konuk ediyor. Bir H harfinin Gutenberg’in hayatını nasıl değiştirdiğini, kitaplar sayesinde de dünyanın nasıl değiştiğini göreceksiniz.

Bir kitabın nasıl basıldığını, hazırlanmasında kimlerin emeği olduğunu hiç düşündünüz mü? Bu bilgiyi Gutenberg’den (1398-1468), yani modern matbaanın mucidinden öğrenebilirsiniz. Benim Adım Johannes Gutenberg adlı eserde, geçmişten günümüze kitabın öyküsüne de yer veriliyor. “Peki bu kitabı kim yaptı?” diye başlayan son bölümde, okurun elinde tuttuğu kitabın yapım öyküsü anlatılmış.

KİTAPLAR NASIL DOĞUYOR?

En başından başlarsak, bir yayınevi gençlere yönelik bir biyografi serisi basmak istemiş. Editör bu seriye “Benim Adım…” başlığını koymuş ve kitaplarda yer almasını düşündüğü bilim insanları, sanatçı, yazar ve kaşiflerin kendi ağızlarından kendi hayat öykülerini anlattığı kitaplar yayımlamaya karar vermiş. Yazarlar kitapların metinlerini yazarken, ressamlar da metinle bütünleşen resimler çizmişler. Bir sanat yönetmeni sayfaların düzeni, kapak gibi kitabın genel görünümününe dair unsurları tamamladıktan sonra bilgisayar ortamında hazırlanan örnek matbaaya gönderilerek kağıda basılmış, ciltlenerek kitapçılara gönderilmiş. Okurun kitapla buluşması bu harika işlemin en son ve en önemli halkası. Örneğin İyi Kitap’taki tanıtımı okuduktan sonra eski çağlarda elyazması kitapların nasıl hazırlandığını ve Gutenberg’in yaşam öyküsünü merak edip bu kitabı satın alabilir, kütüphane raflarında dizili kitaplar arasında bulup okuyabilirsiniz.

Teknolojinin gelişimi ile elektronik kitap gibi yeni okuma yöntemleri ortaya çıksa da, önemli olan okuma alışkanlığının gelişmesi. Gutenberg’in satır arasında söylediği gibi, yeni fikirlere, farklılıklara açık zihinlerin varlığı insanların kapasitesini arttırıyor. İşte bundan dolayı matbaanın gelişimi uygarlık tarihinin en önemli aşamalarından biri kabul ediliyor. Gutenberg’in hangi zorlukları aşarak bunu başardığının öyküsü de bu nedenle okunmaya değer.

ORTAÇAĞ’DA AVRUPA

Ünlü mucid yaşam öyküsüne nasıl bir dünyada doğup büyüdüğünü, yani Ortaçağ Avrupa’sını anlatarak başlıyor. Sonrasında kendi icadından binlerce yıl önce üzerine yazı yazılan kil tabletlerin, papirus kâğıtların ve parşömenin nasıl hazırlandığına değiniyor. Çinlilerin bambudan kâğıt yapım tekniğini Araplar bitkisel lifler kullanarak geliştirdikten sonra, bu yöntem Avrupa’ya da yayılmış ve her yerde kâğıt değirmenleri kurulmuş.

Gutenberg’in keşfinden önce kitaplar elle yazılıyor ya da her sayfa için yekpare oyulan ahşap kalıplar kullanılarak ksilografi yöntemi ile baskı yapılıyordu. Aylar, hatta yıllar süren yazım ve resimleme çalışmaları gerektiren elyazması kitaplara herkesin ulaşması mümkün değildi. Kitaplardan sadece soylular, din adamları faydalanıyordu. Gutenberg’in haberi olmasa da Çin ve Kore’de ksilografi yöntemi ile ve portatif harf kalıpları tekrar tekrar kullanılarak kitap basılıyordu. Aynı zamanda kuyumcu olan Gutenberg, ahşap harf kalıplarından kurşun-kalay karışımlı metal harfler dökerek, kullandıkça yıpranmayan ve daha kaliteli baskı yapabileceği bir sistem kurdu. Üzüm ezmek için kullanılan mengeneden geliştirdiği ilk baskı makinesi ile bir sayfadan 120 adet çoğaltarak bir kâtibin bir yıl boyunca uğraşmak zorunda olduğu işi sadece birkaç saatte yapmıştı. Tipo baskı makinesi olarak adlandırılan bu yöntem sayesinde çok sayıda kitap basılabildiği için kitap fiyatları ucuzladı, daha çok insanın kitap okumaya başlaması özgür düşüncenin yayılmasını, bilimsel araştırmaların gelişmesini ve reformları beraberinde getirdi.

Bu kitapla bir H harfinin Gutenberg’in hayatını nasıl değiştirdiğini, kitaplar sayesinde de dünyanın nasıl değiştiğini göreceksiniz.

Benim Adım Johannes Gutenberg  Lluis Borras  Resimleyen: Francesca Carabelli  Çeviren: Hazal Gül  Altın Kitaplar, 64 sayfa
Benim Adım Johannes Gutenberg
Lluis Borras
Resimleyen: Francesca Carabelli
Çeviren: Hazal Gül
Altın Kitaplar, 64 sayfa
Show More