İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Montessori Yöntemi

Maria Montessori’nin öğretmeyi değil, öğrenmeyi temel alan, çocuk merkezli eğitim yöntemi uzun yıllardan beri biliniyor, kullanılıyor. Yöntemin ilkelerini, çocuğa bakış açısını ve pratik hayattaki uygulamalarını ele alan üç başvuru kitabına göz attık.

Mustafa Selçuk BEŞLİ

“Çocuklarımızı bugünün dünyası için yetiştirmeyelim, çünkü onlar büyüdüklerinde bu dünya artık böyle olmayacak ve hiçbir şey onların bulunacakları dünyayı önceden bilebilmemize imkân tanımaz. Öyleyse onlara uyum sağlamayı öğretelim.” Maria Montessori Anne baba olmak, hiçbir zaman günümüzdeki kadar zor olmamıştı, çünkü Batı tarihinin son birkaç yüzyılına bakacak olursak, çocuk hiç bugünkü kadar önem kazanmamıştı. Bir yandan anne babalık ve çocukluk, psikolojinin, sosyal bilimlerin ve tarih biliminin önemli bir inceleme konusu haline gelirken, diğer yandan II. Dünya Savaşı sonrası tüketim ve gösteri toplumunun yükselişi, ailelerin alım gücünün artması, çocuk yetiştirmenin özel bir ekonomik alana dönüşmesini sağladı. Bu dönüşümün sonucunda çocukların gelişimi, istekleri, gereksinmeleri merkezli bakış açısının ebeveynlere dayatılması, reklamcılara, pazarlamacılara bitmez tükenmez bir tüketim alanı yaratan bir başka dönüşümü de beraberinde getirdi. Anne babalar, çocuk eğitimini, geniş aile içinde ve sosyal çevrelerinde karşılıklı etkileşim içerisinde, kuşaktan kuşağa aktarılan öğrenme biçimlerinden ziyade, görsel medyadan, bilimsel araştırmaların sonuçlarının kabalaştırıldığı öğüt kitaplarından öğrenir oldular. Batı’da çocuğun ve çocukluğun hiçlikten, kişiye ve hak sahibi bireye evrimi, ister istemez Türkiye’deki çocuk yetiştirme uygulamalarını da zamanla etkiledi. Aydınlanmanın getirdiği insan anlayışı ve sosyal mücadeleler, insan kavramına dâhil edilen varoluş biçimlerinin kapsamını, daha önceleri hayvani ya da şeytani varlıklar olarak değerlendirilen siyahları, kadınları ve çocukları da içerecek şekilde genişletti. Toplumsal tahayyül ile teorik değerlendirmeler arasına sıkışmış çocuk eğitimi, özel insanların özgün uğraşı alanı hâline geldi. Her uzmanlaşmada olduğu gibi bu alandaki uzmanlaşma da bir yandan daha tutarlı ve olumlu yaklaşımların gelişmesini sağlarken, diğer yandan resmin bütününü görememenin getirdiği bir körleşmeye yol açtı. İçinde yaşadığımız toplumda da çocuğun konumunun değişmesine paralel olarak çocuğa ve çocuk eğitimine ilişkin yayınlar arttı. Bu yazıda, Montessori yöntemiyle çocuk eğitimine ilişkin üç kitaptan söz etmek istiyoruz. İlki, çeviri bir kitap olan Montessori Yöntemiyle Harika Çocuk Nasıl Yetiştirilir? Kitabın adı ve sunumu, Maria Montessori’nin öğretisine karşıt bir anlayışla pazarlama kaygısını yansıtıyor ve içeriğinde mükemmellik, harikalık, ideallik kavramları vurgulanıyor olsa da, tasarımıyla hoş, pratik ve birçok konuda ilginç fikirler veren, görsel zenginliği, içerik ve dizin düzenlemeleriyle okunması ve yeniden göz atılması kolay bir kitap. 0-6 yaş arası çocuk gelişiminin kritik dönemlerini, bu gelişim dönemlerinde evde ve çevrede yapılabilecek etkinlikleri açık ve basit bir dille ifade eden bir eser. Çocuk eğitimi söz konusu olduğunda “mükemmellik” odaklı yaklaşımların gözden kaçırdığı şey, ilkin bu alandaki bilimsel incelemelerin ve teorilerin henüz emekleme döneminde olduğudur. Bu demektir ki yakın geçmişte ortaya konulan düşünceler, hipotezler, teoriler pek yakın bir tarihte değişebilir. Dahası, yetişkinlerin mükemmellik ve harikalık takıntıları çocuklar için tam bir felakettir, çünkü bu takıntılar, yetişkinin ideallerini çocuğa dayatması anlamına gelir. Montessori Yöntemiyle Çocuk Eğitimi’nin yazarı Eriman Topbaş’ın dediği gibi “Montessori yöntemi, çocuk merkezli bir yöntemdir. Yöntem öğretmeyi değil öğrenmeyi temel almaktadır.” Üç bölümden oluşan kitapta, Montessori yöntemiyle okulda, evde, dışarıda yapılabilecek etkinlikler, bu etkinliklerde kullanılabilecek malzemeler tanıtılıyor ve çocukla birlikte neler yapılabileceği konusunda ufuk açıcı, özenli açıklamalar yer alıyor. Çocukluk üzerine felsefi eserleri dilden dile çevrilen John Locke ve ondan ilham alan Jean Jacques Rousseau’ya göre çocukluk ve yetişkinlik iki ayrı evredir. Üçüncü kitabımızın yazarı Eylem Korkmaz, daha köktenci bir yaklaşımla Montessori yönteminin bu felsefi temellerini tartışarak giriyor konuya. Yazar, Montessori Metodu: Özgür Çocuklar İçin Eğitim adlı kitabında, William Godwin’in, Leo Tolstoy’un, Francisco Ferrer’in görüşlerini dile getirdikten sonra alternatif eğitim sorununu irdeliyor. Maria Montessori’nin kim olduğunu anlatırken, onun insanın doğasına, çocuğa ve çocuğun toplumdaki yerine dair görüşlerini, eğitiminin amacını açıklıyor. Montessori metodunun gelişim sürecinde karşılaştığı sorunların, yönteme getirilen eleştirilerin değerlendirilmesinin ardından, Montessori eğitim programının, değişik yaş dönemlerine yönelik içeriğin, planların ve öğrenim yöntemlerinin açıklandığı kitapta görsel öğe bulunmasa da, ilgilenenler bu açığı kapatmak üzere iki internet sitesine yönlendiriliyor: www.montessoriegitimi.org ve www. montessorimateryalleri.com. HER ÇOCUK BİRİCİKTİR Maria Montessori (1870-1952), adı ve yöntemi yasal olarak koruma altında olmayan, dolayısıyla herkesin kullanabileceği bir isimdir. İtalya’da burjuva bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Montessori, aynı zamanda İtalya’da tıp fakültesinden mezun olan ilk kadın hekimdir. Öğrenme zorluğu çeken yoksul sosyal çevrelerden gelen çocuklarla ve “anormal” çocuklarla ilgilenirken, aptalların eğitmeni olarak adlandırılmış, Édouard Séguin (1812- 1880) ve Aveyron’un vahşi çocuğu üzerine çalışmalarıyla tanınan Jean Itard’dan (1774-1838) ilhamla geliştirdiği, öğrenme için duyulara hitap eden (sensoriyel) malzemeleriyle kendi yöntemini oluşturmuştur. Kitapta da belirtildiği üzere Montessori, metodunu geliştirirken düşünsel ve pratik olarak bir çok eğitimci, doktor ve filozoftan değişik düzeylerde etkilenmiş, bu kişilerin yaklaşım ve düşüncelerinin kimi unsurlarını yöntemine katmıştır. Maria Montessori için her çocuk biriciktir. Her çocuğun kendine has bir kişiliği, bir yaşama temposu, özgül yetenekleri ve becerisizlikleri vardır. Her çocuk belli duyarlı evrelerden geçer: 2 ay-6 yaş arası, dil duyarlılığı; 18 ay-4 yaş arası, hareket koordinasyonu duyarlılığı; 0-6 yaş arası, düzen duyarlılığı; 18 ay-5 yaş arası, duyuların hassaslaşması; 2,5 yaş-6 yaş arası, sosyal davranış duyarlılığı gibi.

ÇOCUĞA UYGUN ORTAM

“Montessori metodunda hazırlanmış çevre, eğitimin temel unsurlarından biridir,” diyor Eylem Korkmaz. Bu durum, “tüm eğitim ortamının (oda, materyaller, sosyal ortam) öğreneni destekleyecek”, çocuğun otonomisini ve inisiyatif göstermesini geliştirecek, çocuğun duyarlı evrelerine hizmet edecek, çocukta bireyselleşme, seçim özgürlüğü, konsantrasyon, bağımsızlık, problem çözme becerileri, sosyal etkileşim, temel becerilerde yeterlilik gibi özellikleri geliştirmeyi hedefleyecek şekilde düzenlenmesini öngörür. Her üç kitapta da Osmanlı’dan bu yana kültürümüzde çocuk eğitimine yönelik tutumların bir değerlendirmesine yer verilmemiş olması bir eksiklik olarak düşünülebilir. Bu noktanın, Montessori yöntemini anlatma kaygısıyla atlanmış olduğu düşünülebilir; fakat çağdaş, bilimsel çocuk gelişimi, öğrenme ve bağlanma teorileri ile Montessori yönteminin uyumluluğu ya da uyumsuzluğu konusunda herhangi bir tartışmaya yer verilmemesi önemli bir eksiklik. Keza çocuk ve çocuk eğitimi konusunda es geçilmemesi gereken, sosyal bilimlerin farklı alanlarından, William James, Skinner, D. W. Winnicott, Phillipe Ariès, Jean Piaget, Chomsky, Baumrind, Ainsworth, Bowlby, Bandura, Alison Gopnik gibi önemli isimlerin hiç anılmamış olması, okurun Montessori yöntemini bilimsel ve tarihsel olarak konumlandırıp değerlendirmesini güçleştiriyor.

Montessori Yöntemiyle Harika Çocuk Nasıl Yetiştirilir? Tim Seldin Çeviren: Tuğba Işık Ercan Kaknüs Yayınları, 192 sayfa
Montessori Yöntemiyle Harika
Çocuk Nasıl Yetiştirilir?
Tim Seldin
Çeviren: Tuğba Işık Ercan
Kaknüs Yayınları, 192 sayfa
Montessori Yöntemiyle Çocuk Eğitimi Eriman Topbaş Panama Yayıncılık 224 sayfa
Montessori Yöntemiyle
Çocuk Eğitimi
Eriman Topbaş
Panama Yayıncılık
224 sayfa
Montessori Metodu: Özgür Çocuklar İçin Eğitim Eylem Korkmaz Algı Yayın 208 sayfa
Montessori Metodu:
Özgür Çocuklar İçin Eğitim
Eylem Korkmaz
Algı Yayın
208 sayfa
Show More