İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Umuda umut katan Özgürlük Okulu

1920’lerde kurulan ve o dönemin eğitim sistemine meydan okuyan Summerhill, diğer adıyla Özgürlük Okulu’nun yaklaşımı bugün bile hayli marjinal kalıyor. Marjinal ama özlediğimiz bir okul! Bu okulda öğrencilere özgür ve mutlu olmanın yolu öğretiliyor.

Nilay YILMAZ

John Lennon’un “Hayal Et” (Imagine) şarkısı eşliğinde hep birlikte bir okul düşleyelim mi? Bu okulda ders kitapları yok; devam zorunluluğu yok; isteyen istediği derse istediği zaman girebiliyor ve hatta isterse birkaç yıl hiçbir şey yapmadan okulda dolaşabiliyor. Sınav yok ama oyun, eğlence ve birlikte yapılan işler çok. Kurallar koyan ve bunlara uymazsanız size ceza veren yetişkinler, öğretmenler, müdürler de yok. Kızlı erkekli karma bir eğitim ortamında öğrenim görüyor, size uygun evlerde yaşıtlarınızla birlikte kalıyorsunuz. Bol bol spor yapıyor, resim, tiyatro, sinema, dans, seramik, heykel vb. çalışmalara katılıyor, akşamları şömine başında sohbet ediyor, tartışıyor, eğleniyorsunuz. Gün içinde bahçede hep birlikte çalışıyor, yaptığınız iş karşılığında para da kazanıyorsunuz. On yedi yaşına kadar okuldaki bütün günleriniz böyle geçiyor… Gerçekten de düş gibi, değil mi? Ama Summerhill için bütün bunlar gerçek. Zor bir çocukluk dönemi geçiren ve eğitim sürecinin her döneminde sorunlar yaşayan Alexander Sutherland Neill için bunlar eğitimin temel taşları. Summerhill Okulu’nu bu düşüncesinin ve düşünün bir ütopya olmadığını göstermek için kuran Neill’e göre eğitimin yolu, özgürlükten ve özgürlüğün bireye yaşattığı mutluluktan geçiyor. Ona göre insana mutlu olmasını öğretmekten daha önemli bir kazanım olamaz. 1920’lerde yatılı bir deneme okulu olarak kurulan Summerhill, çocuklara dayatılan ahlaki eğitime, kurallara ve disipline karşı çıkarak, yaşadığı zorluklara rağmen bu eğitim yaklaşımından ödün vermeyen, “kısıtlamasız toplum” düşüncesinin eğitimdeki öncülüğünü yapan bir okul olarak biliniyor. 1968’de öğrencileri ayaklanmaya kışkırtmakla suçlanan Neill, yaşamı boyunca özgürlüğün yaratacağı sevgiyi ve sevginin dönüştürücü gücünü savunmuş biri olarak tanınıyor. Bir deneme okulu olmasına rağmen Summerhill’in kurulduğu günden bugüne özünde bir değişiklik olmadan gelebilmesi, Neill’in sadece bir eğitim kuramcısı değil, söylediği şeyleri sahada da gerçekleştiren bir eğitimci olduğunun da göstergesi. Kâğıt üzerinde eğitimci olmak kolaydır. Çocuğu okula değil de, okulu çocuğa uydurmak ise zordur. Hele çocuğa sınırsız özgürlük verirken, ona kuralsızlığın aslında özgürlük olmadığını anlatabilmek hiç kolay değildir. Özgürlük Okulu’nun rekabete değil, imeceye, mutluluğa, özgüvene, bağımsızlığa, hoşgörüye ve toplumsal becerilere öncelik verme yaklaşımı, çeyrek yüzyıl sonra bugünün dünya görüşüyle bile hâlâ uyuşmuyor. Toplumun ahlak ve kontrol hastalığından kurtulmak istemediğini, iyileşmek için insancıl çabaya karşı koyduğunu söyleyen Neill, eğitimin, kitle ruhuna karşı çıkacak, birey ve toplum insanına dönüşecek özgür ve mutlu çocuklar yetiştirmekten başka bir amacının olamayacağını bıkmadan usanmadan söylemiş. Ona göre zor çocuk aslında sadece mutsuzdur, bu yüzden kendisiyle savaşır durur ve sonuçta da tüm dünyaya savaş açar. O nedenle, okullarda uygulanması gereken tek iyileştirme çabası, mutsuzluğu iyileştirmek yönünde olmalıdır. Neill’e göre bütün suç, nefret ve savaşların sebebi mutsuzluğa indirgenebilir. Özgürlük Okulu, mutsuzluğun kaynaklarını göstererek, mutlu çocukların nasıl yetiştirileceğini anlatan bir kitap. Çocuk yetiştirme, cinsellik, din ve ahlak meseleleri ile çocukların ve anne babaların sorunlarının Summerhill çatısı altında nasıl çözüldüğü, mezun olan çocukların bugün nerede oldukları, kitapta ayrıntılı bir şekilde anlatılıyor. İngiltere’de “Çocuk Yetiştirme Konusunda Köktenci Bir Yaklaşım” altbaşlığı ile yayımlandığında, öncelikle orta sınıf ailelerin ilgisini çeken kitap, pek çok eğitimci ve ebeveyne yol göstermiş, suçluluktan arınmış bir başlangıç yapmanın her zaman mümkün olabileceğine dair umut ve esin kaynağı olmuş. Hırsız, yalancı, yatağını ıslatan, öfke nöbeti geçiren ve düşler ülkesinde yaşayan çocukların kabul edildiği bu okulda, çocukların “İstediğini yap!” yaklaşımıyla, sevgi, hoşgörü ve anlayış ile desteklendiklerinde nasıl değiştiklerini görmek, gerçekten umuda umut katıyor. Özgürlük Okulu ise bazı yetişkinlerin korkusuna korku katarak çizgisinde ilerliyor.

Özgürlük Okulu A.S. Neill Çeviren: Nilgün Şarman Payel Yayınevi, 375 sayfa
Özgürlük Okulu
A.S. Neill
Çeviren: Nilgün Şarman
Payel Yayınevi, 375 sayfa
Show More