Geometri ve karikatür

Turgut Yüksel, Karikatür Çizmeyi Öğreniyorum adlı iki kitabında, kare ve daire formlarını kullanarak karikatür portrelerin nasıl çizileceğini anlatıyor. Okul öncesi çocukları ile okula yeni başlayanları hedef alan kitaplar, çocuklara geometriyle çizim mantığını birlikte sunuyor.

Bilge EMİR

Aksak Kurbağa, Express, Birikim, Ot, Soytarı gibi dergilerin yanı sıra Milliyet, Hürriyet ve Radikal gazetelerinde de çizerlik yapmış olan Turgut Yüksel’i özellikle siyah-beyaz siluet çizimleriyle tanıyoruz. Yüksel’in çocuklar için hazırladığı, Eğlenceli Temel Geometri – Karikatür Çizmeyi Öğreniyorum serisinin iki kitabından biri Sadece Daireler Kullanarak Nasıl Karikatür Çizerim, diğeriyse Sadece Kareler Kullanarak Nasıl Karikatür Çizerim alt başlığını taşıyor. Okul öncesi dönemdeki çocuklarla okula yeni başlayan çocukları hedef alarak hazırlanmış bu iki kitapta Yüksel, kare ve daire formlarını kullanarak, karikatüristik portrelerin nasıl çizilebileceğini gösteriyor. Tek bir karenin ya da dairenin içine adım adım sırayla gözler, burun ve ağız yerleştiriliyor, çeşitlemeler kısmında da mimikler ve ifadelerin nasıl aktarılacağı öğretiliyor. Bu aşamaların hepsi çocukların hoşlanacağı esprili bir dille ve çizdiğimiz karikatür adamla iletişim kurularak anlatılıyor.

TEMEL GEOMETRİ

Alfabe eğitimi öncesinde ve sırasında çizgi alıştırmalarını destekleyici nitelikte olan kitap, çocuklara geometriyle çizim mantığını kafalarında birleştirme şansı ve bunları bir arada kullanma pratiği sağlıyor. Kitabın sonundaki alıştırmalar bölümündeyse, çocuklar belli durumlar ve bu durumlarla bağlantılı olarak verilmiş hislere, ifadelere göre kare ve dairelerin içini dolduruyorlar. Aslında kitap, temel desen metodunu çocuklar için en yalın hâlde işliyor, burada da işin içine geometri giriyor. Gerçekçi bir figür çalışmasında da desen, figür kâğıda geçirilirken araştırma çizgilerinin geometrik formlar oluşturmasıyla başlar. Yalnızca figür değil, ölüdoğa ve mekân çizimlerinde de parmak, burun ya da bacak gibi unsurların çözümlemeleri üç boyutlu geometrik şekillerin doğru oturtulmasıyla oluşturulur. Rönesans’tan beri desen çalışmalarında aynı metodun uygulandığını görüyoruz, hâlâ desen kitaplarında deseni oluşturan temel öğeler, en başta daire (küre) olmak üzere geometrik formlardır.

SINIRLAR VE ÖZGÜRLÜK

Öte yandan, portreyi yalnızca karelere ve dairelere hapsetmenin, çocuğun kâğıt üzerindeki özgürlüğünü sınırladığı da söylenebilir. Öyle ki, bu iki kitapta portrelerin içinde kullanılan kare ve dairelerin ebatları bile değişmiyor, böyle olunca da yeni tipler yaratılamıyor ve mimikler şablonlaşmaya başlıyor. Sondaki alıştırma kısmında dahi göz ve burnun hazır olarak verilmesi, çocuk için yeni karakterler yaratma olanağını fazlasıyla kısıtlıyor. Benzer amaçla yayımlanmış diğer kitaplara da kısaca göz atacak olursak, Tony de Saulles’in Timaş Yayınları’ndan çıkan Eğlenceli Bilgi – Nasıl Çizilir adlı kitabında daha yaratıcı ve eğlenceli bir yaklaşım izlediği söylenebilir. Ancak portre ve anatomi çizimlerinin ardından, karakter yaratma, hatta çizgi romanda karelere yerleştirme ve kompozisyon öğelerinin de gösterildiği bu kitabın hitap ettiği yaş grubu daha büyük elbette. Peter Bull Studio tarafından hazırlanmış, Tübitak Yayınları’ndan çıkan Kolayca Çizin serisindeyse daireler kullanılarak figürlerin, hayvanların ve objelerin adım adım nasıl çizileceği gösteriliyor. Mavi Bulut Yayınları’ndan çıkan, Rosa Maria Curto’nun hazırladığı Çocuklar İçin Çizim Teknikleri adlı seride de çizimler, yine aşamalar hâlinde gösterilmiş. Ama formları daire üzerinden göstermek yerine, basit formlar adım adım detaylandırılarak son karede desene ulaşmak tercih edilmiş. Resim, çizim yapmak çağlardan beri insanın ilgisini çekiyor, günümüz çocukları ise bu konuda çok şanslı; görsel, işitsel ya da hepsini birlikte sunan başvurabilecekleri pek çok kaynak var.