İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Peri Masalı Deyip Geçme…

Büyülü Ada bir peri masalı. Baum’un anlatmayı çok sevdiği türden hem de. İçinde perilerin yanı sıra prensler, prensesler, büyücüler, cüceler, devler; kısacası onun fantastik düşünce dünyasına ait ne ararsanız var.

Safter Korkmaz

L.Frank Baum’u “Oz Büyücüsü”nün yaratıcısı olarak tanıyor bütün dünya. “Oz Büyücüsü” tek eseri değil elbette. Oz dünyasını anlattığı 13 romanının yanı sıra, zihninde yarattığı diğer fantastik dünyaları bize aktardığı pek çok başka yapıtı da mevcut. Ancak bir iki istisna hariç, diğer yapıtları henüz Türkçeye çevrilmiş bile değil. Belki de bu konudaki kısırlığı kıracak ilk adım Yapı Kredi Yayınları’ndan geldi. Yazarın“Büyülü Ada – Harika Prens’in Yüce Ki’ler ve Diğer Şaşırtıcı İnsanlarla Yaşadığı Maceralar” kitabı kısa süre önce kitapçılarda yerini aldı. “Büyülü Ada” bir peri masalı. Baum’un anlatmayı çok sevdiği türden hem de. İçinde perilerin yanı sıra prensler, prensesler, büyücüler, cüceler, devler kısacası onun fantastik düşünce dünyasına ait ne ararsanız var. Peri yaşamından sıkılan kahramanımızın yakışıklı bir prense dönüşmesiyle başlıyor macera. Yolculuğu boyunca edindiği dostlarının yardımıyla tüm adayı dolaşıyor prensimiz bir yıl boyunca. Eh, kitabı daha fazla anlatmayalım ki okumak isteyenler için tadı kaçmasın. L. Frank Baum çocuklara zoraki mesajlar içeren, sıkıcı hikâyeler yerine eğlenceli, fantastik ve şaşırtıcı şeyler anlatılması gerektiğini savunan bir yazar. Oz Büyücüsü’nün önsözünde şöyle söylüyor: “(…) Modern eğitim ahlâk da içerdiğinden, modern çocuk okuduğu şaşırtıcı hikâyelerde sadece eğlence arıyor ve hoşuna gitmeyen herhangi bir kitabı kolayca başından atabiliyor.” (Oz Büyücüsü, Önsöz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Çeviren: Volkan Yalçıntoklu) Onun Oz Büyücüsü’nde başarıyla hayata geçirdiği bu bakış Büyülü Ada kitabında da korunuyor. Ancak toplumsal ilerlemenin ve değişen zamanın, yazarın iyi niyetine rağmen, kitabı zora soktuğundan bahsedebiliriz. Yazıldığı dönem itibariyle genel kabul görmüş bazı toplumsal önyargıların, günümüzde bizi rahatsız eden yazınsal öğelere dönüşmüş olması Büyülü Ada’nın sorunlarından biri. Kahramanımızın peri görünümünden insan görünümüne geçişi esnasında “oğlan” olmayı tercih etmesini ele alalım. Kurgu gereği anlaşılabilir bir seçim sayılabilecekken, kahramanın ağzından dökülen şu sözler bizi ister istemez rahatsız ediyor:“Sizin kadınlarınız zavallı, zayıf yaratıklar, böyle biliyorum.” Dahası onun bu sözlerini anlatıcı da hemen onaylıyor: “Bunu reddetmek mümkün değildi, bu yüzden üç kız sessiz kaldılar.” Hikâyede zaman zaman yükselen şiddet söylemi ve karakterler arası ilişkinin kaba kuvvete dayalı hiyerarşiye dönüşmesi bir diğer rahatsız edici öğe olarak göze çarpıyor.Kahramanımızın karşılaştığı genç bir soyluyu “uşağı” olmaya zorladığı bölüm buna örnek verilebilir. Söz konusu bölümden birkaç satır alıntılayalım: “Çünkü emirlerime karşı geldiğin için seninle dövüşeceğim. (…) bütün istediğim efendin olduğumu kabul etmen” Bu efendi-uşak ilişkisi, tüm yan karakterlerde, değişik tabiiyet biçimleriyle yeniden ve yeniden üretiliyor.Ayrıca yazarın toplumsal farklılıkların kabulüne dair giriştiği iyi niyetli çabanın (Yüce Ki’lerin aynılığı ve farklılığı ikilemi üzerinden), sonunda o farklılığın yok edilmesiyle sonuçlanması gibi kilitlenme noktalarının yanı sıra; soyluluğa/efendiliğe duyulan özlem ve hayranlık, çirkinliğe atfedilen kötülük gibi bazı başka negatif klişelerden de söz etmek mümkün. Eleştirdiğimiz bu şeyler, zamanının ötesine taşınan pek çok eserde karşımıza çıkabiliyor. Burada yayınevlerinin kitap seçimi konusunda yaşadığı zorlukları anlamak mümkün. Dünya edebiyatında iz bırakmış bir yazarı okuruyla buluşturmak bir görev. Dahası tanınmış yazarların okurun ilgisini çekecek, denenmiş eserleri yayınevleri için cazip seçimler de sayılabilir. Ancak yukarıda bahsettiğimiz türden, çağımıza taşınmaması gereken önyargılar barındıran eserlerin yayımında daha dikkatli olmak ve okuru uyaran bir yöntem geliştirebilmek gerekir diye düşünüyorum. Örneğin uyarıcı bir

Büyülü Ada L. Frank Baum Resimleyen: Öykü Gölemen Türkçeleştiren: Ramazan Güngör Yapı Kredi Yayınları, 240 sayfa
Büyülü Ada L. Frank Baum Resimleyen: Öykü Gölemen Türkçeleştiren: Ramazan Güngör Yapı Kredi Yayınları, 240 sayfa

önsöz ya da açıklayıcı dipnotlar gibi.

Show More