İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Ben ve O

Kitaplara dair merakı kışkırtan, okumayı özendiren etkinlikler yayınlamayı sürdürüyoruz.

Yazan: Nilay Yılmaz

Yaş grubu: 9+ yaş

Malzeme: A4 kağıt, renkli kalem, kolaj için renkli dergi, gazete vb.

Süre: 2 ders saati

Kazanımlar: Karakterleri tanır. Karakterlerin kişisel özelliklerini bilir. Karaktere ait bir eşyanın karakterle ilişkisini ve bağını kurar. Olayları, karakterleri, duyguları ve temaları anlatan ipuçlarını inceleyerek bunları o nesneyle/eşyayla ilişkilendirir. Soyut ve somut ipuçlarından yola çıkarak tahminde bulunur. Düşüncelerini yaratıcı yollarla ifade eder.

Uygulama: Bu etkinlik ortak okunan bir kitaba yönelik sınıf içi uygulama ya da her öğrencinin bireysel olarak okuduğu bir kitap için ödev ve proje çalışması olarak kullanılabilir.

Birinci aşama: Çocuklar kitabı okurken kurgu içinde yer alan nesneleri/eşyaları listelerler. Daha sonra bu nesnelerin içinden birini seçip onu betimleyecek bir çizim ya da kolaj çalışması yaparlar. Böylece bu nesne kurgudaki ayrıntılara uygun biçimde görselleştirilmiş olur. İstenirse uygulamanın bu aşaması etkinlik öncesinde evde ön hazırlık çalışması olarak da yapılabilir. Nesnenin görsel tasarımı yapılmadan önce çocuklara aşağıdaki rehber sorular verilir, bu soruların yanıtlarını öyküden ya da öyküdeki ipuçlarından ve çıkarımlardan ilerleyerek düşünmeleri istenir. Çocuklar aşağıdaki sorulardan yola çıkarak seçtikleri eşyayı ya çizerek ya da dergilerden kestikleri görselleri kullanarak kolaj çalışmasıyla somutlaştırırlar.

Ne renk?

Şekli, dokusu, boyutu nasıl?

Nerede duruyor?

Ne işe yarıyor?

Şeklinde ve durduğu yerde bir değişiklik oldu mu?

Onu kimler kullandı, kullanıyor?

Not: Eğer öykü içinde bu nesneye dair belirgin ayrıntılar belirtilmemişse çocuklar bu nesneyi kendi tahminlerine göre tasarlarlar. Burada önemli olan nokta bu görselin bireysel beğenilerle değil de seçilen eşyanın kurguda belirtilen noktalardan hareket ederek karakterle ilişkisinin ve çevresindeki canlı ya da cansız varlıklarla etkileşiminin kurularak görselleştirilmesidir. Örneğin nesne olarak karakterin “çantası” seçilmişse ve bu çantanın büyüklüğü, rengi vb. hakkında kurguda doğrudan bulunabilecek bir bilgi yoksa, çantanın bulunduğu/durduğu yerler, ona dokunan kişiler, onu taşıma biçimleri, çantanın içine konulanlar, karakterin bu eşyayla duygusal bağı vb. ipuçları kullanılmalıdır. Seçilen bu nesne karakterin kişisel bir eşyası/giysisi olabileceği gibi, onun yaşam alanı içinde olan ve herkesin kullanımına açık bir duvar saati, tablo, dolap, televizyon, sehpa vb. bir eşya ya da bir hayvan, bahçedeki bir ağaç vb. her şey olabilir.

İkinci aşama: Tasarım aşamasından sonra bu görseller ortak özellikleri dikkate alınarak gruplanır. Bu gruplandırma “yere” (eşyaların durdukları mekanlara) ya da “zamana” (kurguda karşımıza çıkış sırasına) göre çeşitli başlıklar altında yapılabilir. Bu aşamadaki canlandırma uygulaması için daraltma yapılır yani kategori içinde de bir bölüm seçilir. Örneğin tüm nesneleri “yer” başlığına göre grupladıysanız, bunu “karakterin odasındaki nesneler” diye daraltabilir, canlandırmayı sadece o odadaki eşyaları tasarlayan çocukların bir araya gelmesiyle uygulayabilirsiniz.

Seçtiğiniz bölümdeki nesneleri görselleştiren çocuklar ortaya gelir, kendi görsellerini ellerine alır, hareketsiz şekilde dururlar. İsterseniz her eşyanın o mekanda kendine uygun bir noktada durmasını da söyleyebilirsiniz. Örneğin seçtiğiniz kategori “karakterin çantasının içiyse”, çantanın içindeki bütün eşyalar yan yana gelip karışık biçimde konumlanabilirler. Daha sonra uygulamanın canlandırma aşamasına geçilir; çocuklar görselleştirdikleri eşyanın yerine geçip onun dilinden konuşurlar. Eşyalar öyküden istedikleri bir bölümü seçer ve o bölümü kendi gözlerinden anlatır.

Rehber sorularla canlandırmalara yön verebilirsiniz. Seyirci konumundaki diğer çocuklar da o eşyalara soru sorarsa süreç etkileşimli ilerler.

Rehber sorular:

Şu an neredesin?

Onu (karakteri) tanıyor musun? Nerede tanıştınız?

Aranızdaki ilişkisi nasıl? Sana nasıl davranıyor?

O gün ne oldu? O olay olduğunda sen ne yaptın/yapıyordun? Neler oldu?

Ne hissettin? O ne hissetti?

O olaydan sonra sence neler olacak?

Not: Canlandırmalar belirli bir an seçilip ona odaklanarak yapılıyorsa öykünün devamı için tahminde bulunma çalışması olarak da kullanılabilir. Öykünün satır aralarını okuma amacı için de etkili bir çalışmadır. Bu uygulama istenirse “hayali” nesneler tasarlanarak da yapılandırılabilir. Bu durumda çocuklara öykünün kurgusunda yer almayan ancak var olduğu düşünülen bir nesne seçmeleri söylenir. Bu hayali eşyayı öyküdeki diğer ayrıntılardan yola çıkarak yani kurguda belirtilen olay, nesne ve kişilerle etkileşimini düşünerek bütüncül bir bağ içinde yapılandırmaları istenir.

Bu etkinlik okuma-anlama becerilerini ve neden-sonuç ilişkilerini değerlendirme çalışmalarını içerir. Parçaları birleştirme ve bir bağlamda bütünleştirme amacı olan görsel tasarım çalışması aynı zamanda kategori oluşturma uygulamasının da ana malzemesidir. Görsel tasarıma zaman ayırmanın mümkün olmadığı durumlarda bu çalışma sadece bir eşyanın yerine geçip onun gözünden canlandırma biçiminde uygulandığında da parça-bütün ilişkisi kurma ve satır arasını okuma becerilerine de farklı açılardan destek olacaktır.

Show More