Bisiklet hayal gücüdür: Durduğunda devrilir…
Yıldıray KARAKİYA
Bir bisiklet âşığı ve ekolojist, yazar-çizer Aydan Çelik Bi Tur Versene adlı kitabında, modern çağın ve teknolojinin insanı ezip geçtiği günümüzde, bisikletin anlamını, işlevlerini ve düşündürebileceklerini hatırlatıyor. Bu eski ama eskimeyen araçla tekrar tanışmak için…
Bu yazı aslında bisikletle ilgili bir kitap hakkındadır.
Söze böyle başlamamın nedeni, az sonra kitaptan çıkarıp sıralayacaklarımın kafanızı karıştırmasına baştan engel olma isteğimdir. Bizim memlekette bisiklet, “karne hediyesi” seviyesine düşmüş, hâlâ oradan çıkamamıştır. Ama çıkacaktır. Aydan Çelik’in yazı ve çizimlerinden oluşan Bi Tur Versene, bisikleti yükselten basamaklardan biridir.
(Eh, hayli fiyakalı bir giriş oldu sayılır… Bir bisikletli olarak usta bellediğim Aydan Çelik’in kitabı hakkında yazacak olmanın bende yarattığı endişeyi tarif etmeye kalksam, beni ancak kaleciler anlar…)
Aydan Çelik kendine kısaca “çizer” dese de, o bisiklet düşkünü bir yazar, düşünür, kültür insanı, barış savunucusu, çevreci, dünyalı, İstanbul âşığıdır. Bisiklete olan düşkünlüğü yüzünden içimizdeki Kopenhaglı da değildir, sonuna kadar buralıdır. Yoksa nasıl olur da bir insan, “Bisiklet bağlamanın neresinde?” diye sorabilir ki?
BİSİKLETİN ÜZERİNDEN DÜNYA
Bi Tur Versene Aydan Çelik’in bisiklet üzerine ve bisikletten yola çıkarak yazdığı yazıları ve illüstrasyonları içeriyor. Yazarımız bisikletperver bir sanatçı, düşünür ve de gönül adamı olduğu için yazılarında bisiklet en yakıştığı yerde, tüm konuların tam ortasında duruyor. Konu Fransa Bisiklet Turu ya da bir sporcunun performansı, hatta bisiklet dünyasını fena halde kirleten doping mevzuu bile olsa, Aydan’ın kalemi bir yolunu bulup ucuna geleni yazıyor. “Su çatlağını bulur,” derler ya, Aydan’ın kalemi de öyle işte.
Tam Kazak bisikletçi Vinokurov’un doping testini geçemeyip takımı Astana’yı nasıl da yarış dışı bıraktığını okurken, karşımıza Hegel ve Marks çıkıyor. Rotterdam caddelerinde gerçekleştirilen bir etap sırasında Erasmus’un kapısını çalıveriyoruz. Erasmus’la yakın dostu Thomas More’un kulaklarını çınlatırken, rota niye Poitiers’den geçmiyor diye hayıflanıyoruz. Öyle ya, Deliliğe Övgü’nün yazarını ziyaret etmişken, deliliğin tarihini yazan Foucault’ya da uğrardık kapıdan beş dakika. Peki, İspanyol pedal Contador’un bir yıl ceza aldığı günün aynı zamanda Neyzen Tevfik’in ölüm yıldönümü olması kaçar mı Aydan’ın kaleminden? Kaçmaz elbette ve bir bisiklet yazısında Neyzen ile Contador buluşurlar. Bitti mi? Bitmedi! Aziz Nesin, Nazım Hikmet, 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay; hatta Spartaküs, Kirk Douglas, Mükremin Çıtır, Spartaküs Vedat ve Samuel Beckett Aydan’ın yazılarında aynı seleyi paylaşıyorlar. Ya Gürcistan ormanlarında bisikletli bir ayı tarafından ölümüne korkutulan, avcılığıyla ünlü Suudi prensinin öyküsüne ne demeli? Adamın damağını o kadar çekmişler, bana mısın dememiş!..
“CİN ATI”
Bi Tur Versene (herhangi bir bisikletin de gayet güzel yapabileceği gibi) insanı alıp diyar diyar gezdiren yazıların yanında, Aydan’ın “bisikletli” çizimlerini de içeriyor. Bir bakıyoruz ki Can Yücel iki tekerin üzerinde gökkuşağına tırmanıyor. Nietzsche, Tolstoy ve Trotsky de Can Baba’ya yetişmeye çalışıyorlar. Bisiklet yarışlarının en afili pedalları kendilerine has özellikleriyle arzı endam ederken, yan yoldan bisiklet tekerlekli bir Şahmeran çıkıveriyor. Avrupa kentlerinin taş döşeli yollarından geçerken ne görelim? Siyah Kalem’in demonlarından biri bisiklete neden “cin atı” dendiğini açıklarcasına önden gidiyor!
Bir Zen ustasına, “Zen nedir?” diye sormuşlar. “Yemek yerken yemek yemek, otururken oturmak, yürürken yürümektir,” demiş usta. Bi Tur Versene bu hesap bir kitap işte… Aydan Çelik yazarken yazmış, çizerken çizmiş. Bize düşen, okurken okumak.
Hamiş: Kitabın Bağış Erten tarafından yazılan önsözünden bu alıntıyı yapmazsam çatlarım: “Bu kitabı okuyup iki pedal çevirmeye heveslenmeyen bizden değildir.”
