Bahar güneşine selam olsun!

“Tutmayın, tutmayın beni mayıslarda!”

Yazan: Sanem Erdem

Son birkaç senedir çocuk edebiyatı üzerine epey kafa yoruyorum. Bir çocuk kitabını iyi kılan özellikler nedir? Bir kitabın iyi bir edebiyat eseri olduğunu belirleyen unsurlar nedir? Yaptığım çıkarımlardan biri de şudur: Eğer bir çocuk kitabı, çocuklar kadar yetişkinler tarafından da zevkle okunuyorsa ve okurları üzerinde iz bırakıyorsa, onlarda güzel duygular uyandırıyorsa o kitap büyük ihtimalle doğru kitaptır. Kaptan Kâzım’ın Sağ Yanağı böyle bir kitap bence. Çocuk okurun sevimli, eğlenceli ve komik bir macera olarak, yetişkin okurun ise umut dolu bir sistem eleştirisi olarak alımlayacağı bir roman bu.
Bir mahkeme sahnesiyle başlıyor hikâyemiz. Penceresiz salonlarda sabahtan akşama kadar dava görmekten güneşin varlığını bile unutmuş Hâkim Hakan Mara’nın karşısında, bu kez acayip bir davalı var. Çocukken izlediği Vikingler çizgi dizisinden fırlamış gibi görünen bir kaptan, çalıştığı şehir hatları vapurunu kaçırmaktan suçlanmaktadır. Kâzım Kınalı adındaki bu çocuksu adam yaptığının suç olduğunu bir türlü anlamaz, çünkü Üsküdar-Eminönü vapurunu yolcular ile birlikte Bozcaada’ya götürmek istemesinin tek nedeni mayıs güneşini selamlamaktır. “Baharı karşıladık biz. Suçumuz bu işte,” diyerek savunur kendini.
Kaptan’ın güneşe, bahara ve hayata duyduğu aşk, Hâkim’in içinde de kıpırtıların yeşermesine neden olur. Ne var ki o bir hâkimdir ve içi içini yese de bu dava görülmek zorundadır. Ama yaşama sevinci bulaşıcıdır ve eğer bu sevinç dışa vurulmazsa insanın canını acıtır. Kaptan Kâzım kaybetmediği çocuksu saflığıyla bahara tüm benliğiyle teslim olur, ne de olsa “Mayıs güneşi yılda sadece bir kere gelir.” Bu yaşama sevinci onu tanıma şansına erişen herkese yayılır ve dünya daha güzel bir yer olur.
Hikâye geri dönüşlerle, zamanda atlamalarla, makalelerle ve Kaptan’ın destekçileri “Sağ Yanak Bahar Tatili Hakkı Savunucuları” ile yapılan söyleşilerle sağlam bir kurgu üzerinde devam ediyor. Ancak daha fazla şey anlatıp bu güzel kitabı okuma zevkinden, “doğal mutluluk hakkınızdan” sizi mahrum bırakmak istemem. Sizin de benim gibi yüzünüzde gülümsemeyle, kasvetli havaya rağmen içinizde parlayan sıcacık güneşle sayfaları çevireceğinizden eminim.
Kaptan Kâzım’ın Sağ Yanağı için ütopik bir roman diyebilirim. Ancak okumuş veya izlemiş olduğum başka ütopyalardan farkı; bunca güzelliğin, bunca mutluluğun, bunca dayanışmanın sonunda gerçek dünyayla karşılaşmanın hayal kırıklığına yol açmaktansa, güneşli günler umudu aşılaması. Kitapta anlatılan olayların gerçekleşmesinin çok zor, hatta imkânsız olduğu -en azından şu an için- bir kez bile aklıma getirmeksizin böyle güzel insanların, güzel bir dünyanın mümkün olduğunu düşündürdü bana. İyimser kalmanın zor olduğu bir ortamda bir yetişkinde böyle hisler uyandırıyorsa, böyle kitapları okuyarak büyüyecek çocukların yaratacakları dünyada yaşamak isterdim doğrusu.
Yazar Ayşe Güren, başarılı bir kurgu ve dilime dolanan satırlarıyla (“Tutmayın, tutmayın beni mayıslarda!”) insanları tüketen modern yaşama dair sağlam bir eleştiride bulunurken edebiyattan da taviz vermiyor. Bu kitabın, fikirlerin edebiyat yoluyla nasıl aktarılması gerektiğine dair güzel bir örnek teşkil ettiği düşüncesindeyim. Ders anlatmak yerine okurun ruhuna hitap ederek onu yarattığı mutlu ve umutlu atmosferle sarıp dönüştürmesi nedeniyle yazarın vermek istediği mesaj yerine ulaşıyor. Mesela şu replik öyle güzel mesajlar barındırıyor ki: “Kimsenin suçu yok. Bu güzel suçu ben, tek başıma işledim. Ben, Kaptan Kâzım Kınalı!” Ona yardım eden ve destek olan diğerlerinin ceza almaması için kendini öne atmasıyla Kaptan’ın onurlu bir insan olduğunu göstermesi yanında, işlediği suçu güzel olarak tanımlamasıyla okura suç denen şeyin ne olduğunu düşündürmesi de cabası. Ayrıca sürekli olumsuz yönüyle betimlenen teknoloji ve sosyal medyanın bu kitapta evrensel bir hareket yaratmakta kullanılması çok hoş olmuş.
Haritalara meraklı olduğumdan, Merve Atılgan’ın Kaptan Kâzım’ın rotasını resimlediği haritalar en çok ilgimi çeken sayfalar oldu. Kapakta güler yüzü ve omzundaki martıyla bizleri selamlayan Kaptan Kâzım dışındaki diğer karakterleri de görmek isterdim.
Yerli çocuk edebiyatında son zamanlarda Kaptan Kâzım’ın Sağ Yanağı kadar beni mutlu eden bir kitap okumamıştım. Yazarından çizerine, yayına hazırlanmasından dağıtımına bu kitapta emeği geçen herkese, bahar aylarına, güneşe, denize, vapurlara, martılara, tembellik hakkına, evrenselliğe, dostluğa, dayanışmaya gönül veren herkese selam olsun!