Açın kapıları, dışarıda yeni bir dünya var!
Kutlukhan KUTLU
Spiderwick Günceleri’nden tanıdığımız, büyülü dünyalara hem sözcükleri hem de çizgileriyle can vermekte usta olan Tony DiTerlizzi’den yepyeni bir kitap: WondLa – Arayış. DiTerlizzi’nin zengin bir hayal gücüyle bezediği bu yeni dünyayı ve onun ilginç sakinlerini seveceksiniz…
On iki yaşındasınız ve “dışarıdaki dünya” fikrine doyamıyorsunuz. Olabildiğince hızlı bir şekilde onun parçası olmak istiyorsunuz. Güvende büyüdüğünüz ve muhtemelen sınırlarından ufak ufak sıkıldığınız o “alışılmış yer”in ötesinde ne var ne yok görmek istiyorsunuz. Kafanızda çizili dünyayla hâlâ epey bölümü sisler altında olan “gerçek dünya”yı iki yumurta gibi tokuşturmak ve ortaya saçılanları hararetle çırparak kendi hayat tarifinizi yaratmaya başlamak istiyorsunuz. Ancak ne yaparsınız, sizin iyiliğinizi düşündüklerinden “o kadar hızlı gitmenize” izin vermeyen kişiler var yanı başınızda. Bu kişilere “büyükler” deniyor; belki de neyi yapıp neyi yapamayacağınızın belirlenmesindeki yerlerinin bu kadar “büyük” olmasından!
On iki yaşınızı ister yeni yaşıyor, ister epey geride bırakmış olun, WondLa’nın kahramanı Eva Dokuz’un kitabın başlarında yaşadığı sabırsızlığı anlamamanız, hatta içinizde hissetmemeniz zor. O da dış dünyayı görmek istiyor ve onun da başında −kendi iyiliği için− bunun vaktinin henüz gelmediğini söyleyen bir büyük var. Fakat durumun detayları muhtemelen sizin yaşadığınızdan epey farklı… Çünkü küçük kahramanımız mecazi olarak değil, basbayağı, kelime anlamıyla dış dünyadan yalıtılmış durumda: Yerin altında, onun her tür ihtiyacını karşılayan ve onu dış dünya konusunda bilgilendiren bir sığınakta yaşıyor. Başındaysa büyük niyetine, “Muthr” adı verilen ve sürekli onun iyiliği için tasalanan bir robot var!
ROBOT ANNE
Kısa süre sonra “Muthr”ın açılımının Çok Programlı Görev Yardım Robotu olduğunu öğreniyoruz ama bu ismin İngilizcedeki “Anne” anlamına gelen “Mother” sözcüğünü çağrıştırmak üzere düşünüldüğü besbelli. Nitekim Muthr da tam bir anne gibi sürekli Eva’yı akıllı-uslu-temkinli olmaya davet ediyor. Eva ise içinde yaşadığı sığınağın, duvarları dış dünya manzaralarıyla donatabilen teknolojik donanımına rağmen, gayet anlaşılır şekilde, bütün hayatını geçirdiği bu delikten dışarı adım atmak için yanıp tutuşuyor. Ancak tam da Muthr’ın yaptırdığı “dış dünyada hayatta kalma” konulu bir talimden kötü not almış, kaderine isyan ederken, yaşadığı sığınak Vahşii adında ürkütücü bir avcı varlık tarafından saldırıya uğrayınca dilekleri hiç ummadığı bir biçimde gerçekleşiyor: Kendini kurtarmak için “yukarı kaçmak” zorunda kalıyor.
İşin buraya kadarki kısmı bazılarımıza şu ya da bu “küresel felaket ertesi” öyküsünden aşina gelebilir. Mesela Fallout adlı popüler bilgisayar oyunları serisinde ve Soğuk Savaş’ın alevinin tekrar harlandığı seksenli yıllara ait Radioactive Dreams gibi filmlerde bu tür “sığınaktan çıkış” hikâyelerine rastlıyoruz. Fakat doğrusunu isterseniz, Tony DiTerlizzi’nin WondLa’sı teknik açıdan bir bilimkurgu öyküsü olmakla birlikte, ruhuyla daha çok fantezi öykülerini andırıyor; ki zaten sürprizi bozmamak için tam olarak anlamını açığa vurmayacağım adıyla da bu türe şapka çıkarıyor. An- cak ille de bilimkurgu türünde WondLa’ya bir kardeş arayacaksak, Japon anime ustası Hayao Miyazaki’nin çizgi romanı ve çizgi filmi Rüzgârlı Vadi (Nausicaä of the Valley of the Wind)’de hem çizilen dünyalar hem de hikâyesi anlatılan karakterler üzerinden güzel bazı akrabalık bağları kurabiliriz.
BÜYÜLEYİCİ BİR DÜNYA
Tabii şunu hemen teslim etmek gerek: DiTerlizzi’nin kurduğu dünya farklı yerlerden farklı tanıdık unsurlar içerse de hiç de öyle yamalı bohça gibi durmuyor, nicedir yaşayan bir dünyaymış gibi okuyucusunu kolaylıkla içine çekiyor… Bunda da hem bir kahraman olarak Eva’yla (güçlü yönleri ve zaaflarıyla) çok kolay ilişki kurmamızın, hem de DiTerlizzi’nin dünyasını süsleme ve ayrıntılandırmadaki maharetinin çok önemli rolü var. WondLa gökyüzünde süzülen “hava balinaları”yla, yüz metre öteye sıçrayabilen devasa “su ayıları”yla ve yürüyen ağaçlarıyla zaten büyüleyici bir yer… Fakat bu şaşırtıcı dünyaya, onunla ilgili neredeyse hiçbir şey bilmediğini fark eden bir çocuğun kocaman, meraklı ve ürkek gözlerinden bakmak, orayı daha da canlı, daha da renkli kılıyor.
Tabii bu noktada kitaptaki resimlerden de bahsetmek şart. Tony DiTerlizzi ismine aşina olanlarımız, muhtemelen bu isimle ilk olarak Spiderwick Günceleri’nde karşılaşmıştır. Amerikalı sanatçı bu çok popüler çocuk serisinin yaratıcılarından biri ve çizeriydi. DiTerlizzi’nin biraz Japon fantezi çizerlerinden, biraz eski resimli çocuk kitaplarından izler taşıyan üslubu, o serinin başarısında önemli paya sahip olmuştu. Fantezi türüyle çok daha yakından ilgilenenler ise belki kendisinin “kült” statüsüne sahip iki ayrı ürüne, kart oyunu Magic: The Gathering ve Zindanlar ve Ejderhalar Rol Yapma Oyunu dünyası Planescape için yaptığı harikulâde çizimlere aşinadır. Tony DiTerlizzi WondLa’da da tam anlamıyla çizgilerini konuşturuyor: Fazla resimli bir kitap değil bu, bölüm başına bir ya da iki çizim düşüyor, ama Eva’nın kendisini ve sığınağı, Muthr’ı, başta Rovender ve Otto olmak üzere karşılaştığı kişileri ve varlıkları DiTerlizzi’nin o kahverengi tonlu nefis resimlerinde görmek, öyküyü hayalinizde nasıl canlandırdığınızı doğrudan etkileyerek işin şeklini değiştiriyor. WondLa’nın dünyası cazibesinin en azından bir kısmını DiTerlizzi’nin çizgilerine borçlu.
Peki ya Eva “yeryüzü”ne çıktıktan sonra başına neler geliyor? Aslına bakarsanız birçok açıdan klasik bir “büyüme öyküsü” var karşımızda: Annemsi-robot Muthr ve ileri düzey bilgisayar donanımlı Sığınak tarafından ne kadar hazırlanmış olursa olsun, Eva dışarı adım attığında sudan çıkmış balığa dönüyor ve ancak sezgileri ve zekâsıyla hayatta kalabiliyor. Tabii bir de iyiliğiyle. Çünkü iyiliğinin, merhametinin karşılığını kendine dostlar edinerek alıyor, o dostlar da neredeyse her adımda karşısına çıkan yeni tehlikelere karşı onun en büyük dayanağı oluyorlar. Eva’nın ayakta kalmaya çalıştığı bu tuhaf ve yabancı dünyanın kendi öyküsünü ise, gizemini hiç bozmamak adına, anlatmayayım.
Yalnız şunu söylemeden edemeyeceğim: Hikâye insanı hayli merakta bırakacak sürpriz bir gelişmeyle bitiyor. Neyse ki bu nispeten yeni serinin ikinci kitabı yurtdışında çıkmış, Türkiye’de de hikâyenin devamının kısa sürede basılacağını ümit ediyoruz. Hayli sürükleyici bir öykü Eva’nınki, tam da dünyayı tanımaya başlamışken ani bir “final darbesi”yle kafamızda havai fişekler misali çakan sorular silsilesi cevap bekliyor!
