İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Bir duyguyu anlamak ve anlatmak

Kitaplara dair merakı kışkırtan, okumayı özendiren etkinlikler
yayınlamayı sürdürüyoruz.

Yazan: Nilay Yılmaz

Yaş grubu: 9+ yaş

Malzeme: Dergilerden kesilmiş resimler, semboller, renkler, somut soyut farklı boyutlarda her türlü resim ve gerçek nesneler (bu görseller ve oyuncak, biblo, eşya vb. gerçek nesneler farklı duyguları ifade edecek açıklık ve esneklikte olmalı), renk kartları

Süre: 1-2 ders saati

Kazanımlar: Karakterlerin duygularının soyut ve somut ifade biçimlerini düşünür. Aynı duygunun farklı biçimlerde ifade edilebileceğini fark eder. Nesneler/renkler/formlar arasında ilişki kurarak anlamlı bir bütün oluşturur. Olayları, karakterleri, duyguları anlatan ipuçlarını inceleyerek bunları öyküyle ilişkilendirir. Soyut ve somut ipuçlarından yola çıkarak tahminde bulunur. Düşüncelerini yaratıcı yollarla ifade eder.

Ön Çalışma: Bu çalışma tüm grubun okuduğu bir kitap için sınıf içi uygulama ya da bir proje çalışması olarak yapılabilir. Uygulamaya geçmeden önceki hazırlık aşamasında herkes, kitapta karakterlerden birinin yaşadığı bir duyguyu söyler. Bu duygular (korku, öfke, huzursuzluk, neşe, öfke, mutsuzluk, heyecan vb.) listelenir ve bunların içinden 10 duygu seçilerek küçük kağıtlara yazılır (Aynı duygu 2-3 kez yazılabilir. Gruptaki çocuk sayısı çoksa 10’dan fazla duygu da seçilebilir). Kağıtlar katlanır. Ön hazırlıkta ayrıca dergilerden somut ve soyut resimler, semboller, renkler vb. görseller kesilir. Bu resimlerin çok sayıda ve farklı boyutlarda olması çalışmayı daha renkli kılacaktır. Görsellere ek olarak oyuncak, biblo, eşya vb. her türlü gerçek nesne seçilir.

Uygulama:

Birinci aşama: Çocuklar duygu kâğıtlarından birini çekerler ve hangi kâğıdı/duyguyu seçtiklerini arkadaşlarına söylemezler. Seçtikleri bu duyguyu kitapta hangi karakterin yaşadığını, o an neler hissettiğini, bunu çevresine ya da kendisine nasıl yansıttığını (neler yaptığını ya da yapmadığını) düşünürler. Seçtikleri duyguyla ilgili kitapta geçen en az bir olay/an bulmaya çalışırlar. Daha sonra görseller ve gerçek nesneler yere/masaya ya da mekan içinde dağınık bir şekilde yerleştirilir. Çocuklar dolaşarak bu görselleri inceler ve seçtikleri duyguya uygun olduğunu düşündüğü görsel ve gerçek nesnelerin ne olabileceğine karar verirler. Seçimlerini ve eşleştirmelerini unutmamak için gerekirse not tutabilirler. Bu çalışmadaki amacımız çocukların bir duyguyu görseller ve nesneler içinden seçecekleri bir renkle, şekille vb. eşleştirmeleridir. Örneğin; heyecan duygusunu seçen biri bu duyguyu anlattığını düşündüğü sarı rengi, bir nesneyi (örneğin zıplayan lastik bir top) ya da seçtiği heyecan duygusuyla eşleştiğini düşündüğü herhangi bir resmi (yarışmayı bekleyen sporcular ya da hediye paketi açan biri vb.) eşleştirebilir. Bu bağlantıları kurmak ve neden-sonuç ilişkisini yapılandırmak elbette bireysel bir bakışın ve yorumun ürünü olacaktır. Burada önemli olan nokta soyut bir duygunun ifadesini somutlaştıracak renk, simge, nesne vb. bulabilmek ve bu eşleşmeyi kitaptaki bir detayla gerekçelendirebilmektir. Bu seçimler gözle yapılmalı yani seçilen resimler ele alınmamalıdır. Böylece aynı görselin ve nesnenin farklı çocuklarca farklı duyguları ifade etme aracı olabilme esnekliği sağlanmalıdır. Eğer bu etkinlik bir proje çalışması olarak yapılırsa çocuklardan bu görselleri kendilerinin bulmaları istenebilir.

Çocuklara rehber sorular vermek gerekçelendirme süreçlerini yapılandırmada yol gösterecektir.

Rehber sorular:

– Sence bu duyguyu kim ne zaman hissetmişti?

– Neler olmuştu? Neden böyle hissetmişti?

– O anda yaşadığı bu duyguyu sence en iyi hangi renk anlatabilir?

– Görsellerden ve nesnelerden hangisi sana o duyguyu çağrıştırıyor? Bu görsellerdeki hangi ayrıntı ya da nesne sana bu duyguyu hissettiriyor?

– Seçtiğin renk-şekil-sembol-resim-nesne vb. şey bu duyguya sebep olan hangi olayı sana anımsatıyor? Bu görselle sence bu duygu ya da olay arasında nasıl bir ilişki var?

Çocuklara rehber soruların verilmesi onların neden-sonuç ilişkilerine dair düşünmelerine, soyut ve somut bağlamları eşleştirirken tesadüfi ve keyfi olmayan bağlantılar kurmalarına yardım edeceği için önemlidir. Böylece çocuklar hem kitaptaki ayrıntıları belirli bir amaç doğrultusunda gözden geçirir hem de seçtikleri duyguyu kitapla doğrudan ilgisi olmayan görseller yardımıyla nasıl anlatabileceklerini düşünürler.

İkinci aşama: Duyguyu seçme ve eşleştirme çalışması tamamlandıktan sonra çocuklar sözlü ya da yazılı olarak sunum yapabilirler. Sözlü anlatımı yapacak bir çocuk ortaya gelir, seçtiği resimleri, nesneleri önüne alır. Duygunun ne olduğunu arkadaşlarına söylemez. Sadece bu duygunun kitaptaki hangi karaktere ait olduğunu açıklar. Diğerleri bu ipuçlarına bakarak bunun listelenen duygulardan hangisi olduğunu bulmaya çalışır. Çalışmayı daha etkileşimli ve aktif yapmak isterseniz, yarışma formatında yapabilir ya da çocuklardan anlatıcıya evet-hayır soruları sormalarını isteyebilirsiniz. Örneğin; çocuklar “Bu kuş özgürlüğü mü anlatıyor? Bu şekiller kitaptaki şu olayla mı ilgili?” vb. evet-hayır soruları sorarak tahminlerini güçlendirmeye çalışırlar. Ancak “Bu görselde mutsuzluk mu var?” vb. diye doğrudan duyguya yönelik bir soru sorulmamalıdır. Çocukların her ayrıntıyı birbiriyle ilişkilendirmeleri, akılcı düşünerek bir tahminde bulunmaları sağlanmalıdır. Anlatıcı, ancak doğru tahmin yapıldıktan sonra görselleri ve nesneleri nasıl eşleştirdiğini anlatabilir. Tahminler doğru değilse, anlatıcı duygunun ne olduğunu söylemeden görsellerini anlatır ve dinleyenlere yeni ipuçları verir. Bunlara dayanarak çocuklara son bir tahmin hakkı daha verilir.

Bu etkinlik hem soyut bir kavramı somut biçimde ifade etme ve yaratıcı düşünme becerilerinden akıcılık-detaylandırma-esneklik bileşenlerini geliştirme çalışmalarını hem de okuma-anlama becerilerini derinleştirme ve bağlamlar arası neden-sonuç ilişkilerini yapılandırma uygulamalarını içermektedir.

 

 

Show More