Kâğıttan telefona, video oyunlarından antibiyotiğe, hayatımızın normaline dönüşmüş araçların kimler tarafından nasıl keşfedildiklerini öğrenmek ister misiniz?
Yazan: Olcay Mağden Ünal
Dünyayı değiştirmek için aslında öyle alengirli alet edevata, süper güçlere, renkli telefon hatlarına ya da bol entrikaya gerek yok. Sokakta yanınızdan geçip giden bir kadın, birlikte pazardan meyve sebze seçtiğiniz bir adam, salıncakta sallanan bir çocuk da pekâlâ dünyayı değiştirebilir; değiştirmekle kalmayıp onu kökünden bile sarsabilir. Bu sözde sıradan figürlerin bunu başarabilmesi için öyle yazılı ve genelgeçer kuralları olan bir reçete yok elbette, ancak bu karakterlerin sahip olduğu çok mühim bir malzeme var: Merak. Aklı ve kalbi merakla dolu her insan; büyük ya da küçük, kadın ya da erkek, herkes dünyayı baştan yaratabilir. Tabii biraz da tarifinin nerede yazılı olduğunu bir türlü bulamadığımız şu şansın da yardımıyla.
Merak, edilmeye başlandığı an itibarıyla zamanı bükmeye ve âdeta paralel bir evren oluşturmaya başlar. Artık geri dönüşü yoktur, bu işin sonunda illaki yeni bir şeyler keşfedilecek, var olan bir olgu bir başkasıyla yer değiştirecek ya da daha önce hiç düşünülmemiş, düşünülmeye cesaret dahi edilmemiş fikirler patlarcasına açığa çıkacaktır. Elbette merak tek başına yeterli bir unsur değil, söz konusu kişilerde aynı zamanda hatırı sayılır bir kararlılık ve cesaret gözlemlenir. Ne de olsa keşfe duydukları açlık, onları akla hayale gelmeyen güçlüklerle karşılaştırabilir, yaşamlarını dahi tehlike altına atabilir. İşte bu aşamada devreye bir parça da şans girer.
Christian Hill imzalı Keşifler ve Fikirler Dünyayı Değiştiren İcatlar kitapları da tam olarak bu merak, kararlılık ve azmi irdeliyor. Kâğıttan telefona, video oyunlarından antibiyotiğe, hayatımızın normaline dönüşmüş araçların kimler tarafından nasıl keşfedildiklerini anlatıyorlar. Bugün onsuz yaşamanın dahi mümkün olmadığı elektriğin Benjamin Franklin’in aklında nasıl parladığından, artık tüm genetik kodlarımızı çözümleyebiliyorsak bunu Jim Watson ve Francis Crick’in yılmaz kararlığına borçlu olduğumuzdan ya da kahvaltı masasında karnını doyurmakla meşgul Robert Overton’ın parmak izini kullanarak suçluların takip edilebileceğini nasıl akıl ettiğinden bahsediyorlar. Fikirler kitabı daha çok, günlük yaşantımızı kolaylaştıran, her biri farklı yüzyıllara ait kurşunkalem, bisiklet, otomobil, plastik, telsiz gibi icatları konu edinirken Keşifler kitabı ise adının hakkını vererek tarihi yeniden yazdıran ve dünyayı değiştiren 16 keşfi sıralıyor.
Elbette keşifleri, icatları ve bunların arkasındaki insanları konu alan pek çok kitap mevcut. Christian Hill’in kitaplarını diğerlerinden farklı kılan, her birinin ardındaki hikâyeyi gerçek ve kurgulanmış diyaloglarla harmanlayarak vermesi. Böylece bir yandan farklı farklı hayat hikâyelerine tanık olunurken, bir yandan da olayın geçtiği dönemin atmosferi, karakter(ler)in yaşadığı duygu geçişleri, tüm o macera ve heyecan da okura ulaşıyor. Böylece keşfetme, icat etme, var olmayana erişme ve hiç yoktan yepyeni bir şey tasarlama olguları da yüceler katından inip sıradan hayatla bütünleşebilir hâle geliyor. Ne de olsa Amerika’yı keşfeden de düşen bir elmanın sapına tutunup hayallerini Ay’a çıkaran da bugün ne denli muhtaç olduğumuzu daha da iyi anladığımız aşıyı ilk bulan da obasını Olimpos’a kurmuş bir Yunan tanrısının ya da İskandinav mitolojisinin eriyen buzlarından var olan devlerin devi Ymir’in soyundan gelmiyordu. Bu kitaplardaki tüm kâşifler, hepimiz gibi insandı. Örneğin bugün hem keyif hem de ulaşım için kullandığımız bisikleti bir demirci ustasına borçluyuz. Ya da telefonun icadı için büyük fabrikalara gerek olmadığını, Antonio Meucci’nin bunu bodrum katındaki bir laboratuvarda başardığını artık biliyoruz. Bugünkü televizyonun tohumlarını atacak birikime sahip olmak için 17 yaşın gayet yeterli sayılabileceğini de.
Bu iki kitabı biraz daha ileriye taşıyan bir diğer özellik de çizimleri ve tasarımları. Daha önce Walt Disney ve Warner Bros için de çalışmalar yapmış illüstratör ve karikatürist Giuseppe Ferrario’nun kalemiyle hayat bulan keşifler, bir gazete haberini andıran tasarımla birleşince ortaya okuma keyfini daha da artıran iki eser çıkmış.
Hill’in, metin yoğunluğu da göz önünde bulundurarak söylemek gerekirse, 10 yaş ve üstü çocuklara tarihin önemli kişiliklerinin öykülerini anlatmayı hedeflediği kitapları Keşifler ve Fikirler, dilimize Tülin Sadıkoğlu’nun çevirisiyle kazandırılmış. Keşif konusuna epey geniş bir çerçeveden bakan bu kitaplar, coğrafyadan tıbba, arkeolojiden teknolojiye pek çok konuyla ilgili merak edilenleri, keyifli kısa hikâyeler aracılığıyla okurla buluşturup kendine güvenin ve vazgeçmemenin öneminin altını çiziyor.
