Risale-i Darwin külliyatından bir cüz daha!

Risale-i Darwin külliyatından bir cüz daha!

Mehmet KARTAL

Pascal Picq’in, Meraklısına Darwin ile Patrick Tort’un, Darwin ve Evrimin Bilimi adlı kitapları, son zamanlarda bolca yayımlanan popüler Darwin kitaplarında görülen özensizlik ve eleştirel düşünceden yoksun olma özellikleriyle bilim meraklılarını düş kırıklığına uğratıyor!

Yapı Kredi Yayınları’nın Doğan Kardeş Dizisi’nin son kitabı Meraklısına Darwin, evrim teorisinin macerasını çocuklara anlatmak üzere kaleme alınmış. 2009’un Darwin’in 200. doğum yıldönümü olması sebebiyle, bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de, son iki yıldır konu üzerine epey kitap yayımlandı. Meraklısına Darwin, bu yoğun trafiğe en son çıkan kitaplardan biri. Fransız paleoantropolog Pascal Picq’in kaleme aldığı bu küçük kılavuz, dört ana bölüme ayrılmış: “Evrim Nedir?”, “Darwin ve Doğal Seçilim”, “Günümüzde Evrim” ve “Hayatın Tarihindeki Büyük Aşamalar.” Genellikle bir ya da iki paragraf uzunluğundaki kısa bölümler, Darwin ve çalışmaları hakkında özet bilgiler sunuyor.

Amaç, yeni bir bilgi aktarmak ve ciddi yorumlar yapmaktan ziyade, bilinenleri hızlıca bir gözden geçirmek. “Evrim nedir?”, “Tür nedir?”, “DarwinNkuramını nasıl oluşturmuştur?”, “Cinsiyet ne işe yarar?”, “Cinsel seçilim nedir?” gibi sorular, alt başlıklar hakkında bilgi verebilir. Çocuklardan ve gençlerden sık sık duyduğu sorulardan yola çıkan Pascal Picq’in, başarılı bir bilim adamı olup olmadığı hakkında yorum yapmak bize düşmez elbette.

Ancak çocuklara hitap eden bir kitap yazmak konusunda pek de iyi olmadığını itiraf etmek gerekiyor.

Meraklısına Darwin, kuşkusuz birçok bilgi aktarıyor okurlarına; ancak genç okurların dikkatinin dağılmasını engelleyecek, onları zaman zaman gülümsetecek, keyifli vakit geçirmelerini sağlayacak bir üslûptan yoksun. Kitapta hiçbir görsel malzemenin yer almaması da bunda etkili olmuş.

Evrim teorisini konu edinen bir eser, güzel resimlerle bezenebilirdi. Hal böyle olunca, okunması pek haz vermeyen, birbirini takip eden bir sorular ve cevaplar zinciri kalıyor geriye. Meraklısı için başka bir adresi tarif edeyim: Yine YKY’den çıkan, Patrick Tort’un Darwin ve Evrimin Bilimi isimli kitabı, genç okurlar için kuşkusuz daha keyifli olacaktır. Burada, Meraklısına Darwin’i bahane edip bir başka konudan bahsetmek istiyorum.

Son birkaç yıldır patlama yapan Darwin ve evrim teorisi kitaplarının, genel itibarıyla isabetsiz seçimler olduğunu belirtmeli. Stephen Jay Gould ve Richard Dawkins gibi önde gelen isimlerin eserleri dışında, bu geniş literatürden kaydadeğer kitaplar çevrilmedi. Daha çok cep kitabı niteliğinde, yarına kalmayacak yayınlar yapıldı.

DARWİN EZBERİ
Bu sonuca yol açan en önemli etken, evrim teorisi ile ilgili kitaplara kapısı açık olan yayınevlerinin, konuya samimi bir merak duygusuyla el atmayıp, daha çok bir misyon üstlenmenin aceleciliğiyle ‘hararet yapmaları’. Neredeyse okurların eline broşür tutuşturmaya varacak iş (bu silahları kimlere karşı kullanacağımız da ima ediliyor tabii!).

Türk okuru artık -hangi yaş grubundan olursa olsun- başka konularda olduğu gibi evrim konusunda da iyi kitapları hak ediyor. Sonraki kuşakların da faydalanabileceği, tartışmaya açık, özenli, ciddi evrim teorisi kitaplarının yayınlanmasını dört gözle bekliyoruz. Darwin’in 200. doğum yıldönümü bunun için iyi bir fırsattı, ama yayınevlerimiz bizi kestirmeden aydınlatmayı daha faydalı bularak, bu fırsatı kaçırdı.

Şunu öğrenmemizin vakti geldi: Darwin’e ‘iman eden’ içi boş kafalar yaratmak istemiyorsak, onun yıllar süren titiz araştırmalarına saygı duymalı ve iyi işlere imza atmalıyız. Ayrıca evrim kuramını ‘panzehir’ olarak görme hastalığımızdan da kurtulmalıyız. Hâlihazırda manzara maalesef şöyle: ‘Evrimciler’, evrim teorisi kitapları yayınlıyor ve bu kitapları diğer ‘evrimciler’ okuyor. Ve nedense bu kitlenin zihinsel faaliyetleri evrim geçirmiyor!

Peki, biz okurlar aslında ne istiyoruz? Dört başı mamur bir Darwin biyografisinin eksikliğini hâlâ hissediyoruz mesela. Darwin’i bilim tarihi içindeki yerine oturtacak kapsamlı monografileri hâlâ arıyoruz. Darwin’in temel yapıtlarının ciddi, notlu, eleştirel yayımlarını hâlâ bekliyoruz. Umarım üstadın 300. doğum yıldönümüne kadar sürmez bekleyişimiz.