İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Farkında olmasa da, zamanın efendisidir çocuk

Farkında olmasa da, zamanın efendisidir çocuk

Tuğba ERİŞ

Hayatın sıradan ve küçük ayrıntılarda gizli bir oyun olduğunu anımsatıyor Jip ile Janneke. Sıcak hikâyeleriyle olduğu kadar siyah gölge tekniğiyle yapılmış çizimleriyle de çok sevilen kitap, hayalperest çocuklara basit öneriler sunmak için iyi bir seçim.

Çocukların zaman algısına hem hayret eder hem de imrenirim. “Çağdaş sanayi döneminin asıl kilit makinesi buhar makinesi değil, saattir,” demiş Amerikalı teknoloji tarihçisi Lewis Mumford. Gerçekten de saatin icadıyla ‘çağdaş’ –ve biz buna ‘yetişkin’i de ekleyebiliriz– insanın zamanı yıllara, aylara, günlere, saatlere bölmesini ve yaşamını da buna göre düzenlemesini de çocuklar hayretle karşılıyorlar sanırım. Tabii büyüdükçe onlar da dayatılan bu döngünün içine giriyorlar. Sözgelimi okul çağı, bir çocuğun hayatında önemli bir dönüm noktası. Okuldan önceki o saatsiz zaman algısı, dizginlenemeyen hayal dünyası, bir yetişkine
küçük ve önemsiz görünebilecek birçok şeye olan ilgi ve merak, bir çocuğu çocuk yapan başat unsurlar kanımca.

Yeni taşındığım evin arka balkonu, beş altı apartmanın ortak gördüğü yeşillik bir avluya bakıyor. Karşı apartmanda iki çocuklu bir aile yaşıyor. Çocuklardan
büyük olan, yani okula giden, en azından benim gördüğüm saatler içinde ya ders çalışıyor, ya flütüyle aynı şarkıyı çalıyor ya da bilgisayarda oyun oynuyor. Küçük olansa saatlerce bebekleriyle oynuyor, balkonlarındaki yavru kedilerle oyalanıyor ya da geçen gün gördüğüm gibi annesiyle beraber rengârenk saksılara çiçek ekiyor, toprakla oynuyor. Her gün yorgun argın eve gelen bana da, ufaklığı kıskançlıkla karışık huşuyla izlemek düşüyor.

İki küçük afacan Jip ve Janneke’nın serüvenlerini de avluya ve karşıda oturan aileye bakan balkonumda, bir solukta okudum. Hollandalı yazar Annie M. G. Schmidt’in kaleminden çıkan öykülerdeki basit ama etkileyici çizimler Fiep Westendorp’a ait. Çocuk kitaplarının yanında şiirler, şarkılar, oyunlar, radyo ve televizyon için senaryolar da yazan “Hollanda’nın taçsız kraliçesi”, Annie M. G. Schmidt çocuk edebiyatının Nobel Ödülü kabul edilen Hans Andersen Ödülü’nü kazanmış. Jip ve Janneke’ye çizimleriyle hayat veren Fiep Westendorp, Hollanda’da “Yaşam Boyu Başarı Ödülü” ile onurlandırılmış bir sanatçı.

Jip ve Janneke iki yakın arkadaş. Henüz okula gidecek yaşta olmadıkları için çok boş zamanları var gerçekten de. Ve onlar da günlük hayhuy içinde bizim artık önemsemeyebileceğimiz ama onlar için büyük ve önemli serüvenlere atılıyorlar. Evde, sokakta birlikte oynuyor, yaramazlık yapıyor, küsüp barışıyorlar. Gülbebek, Ayıcık, Janneke’nin kedisi Şıpır, mavi kurdeleli koyunları Yumak, Jip’in köpeği Değnek ise Jip ve Janneke’nın serüvenlerinde onlara arkadaşlık ediyor.

Janneke’nin teyzesi Mis Teyze’nin gelip onları arabayla gezdirmesi en sevdikleri eğlencelerden. Jip’in dedesine bir sepet elma götürmeleri ya da Janneke’nın anne sinin ojesiyle tırnaklarını boyamaları bile olay oluyor. Su birikintilerinde yürümek, Jip’in parmağını kesmesi, oyun hamurundan insanlar yapmak, en çok böreği kim yiyecek diye yarışmak, süpürgeli kardan adam yapmak… Her küçük ayrıntıdan oyalanabilecek bir şey çıkarıyorlar; boş zamanlarını kendilerini ve hayatı tanıyarak, bu sırada da eğlenerek geçiriyorlar.

Jip ve Janneke’nin serüvenleri 1952-1957 yılları arasında Het Parool gazetesinde, haftalık 250 sözcüğü geçmeyen serüvenler olarak yayımlanmış, sonradan kitaplaştırılmış ve İspanyolcadan İngilizceye, Çinceden Rusçaya birçok dile çevrilmiş. Fiep Westendorp’a ait siyah siluet şeklindeki çizimler, çevirilen tüm dillerde kullanılmış, İngilizce baskısı hariç. İngiltere, Jip ve Janneke’nin siyah çocukları andırdığını düşünerek ayrımcılığı teşvik edebileceği düşüncesiyle yeni illüstrasyonlarla yayımlamış kitabı.

Jip ile Janneke, Gülbebek Gemiye Biniyor ve Diğer Öyküler basit ve yalın anlatımıyla, hayatın küçük ayrıntılarına değinen hikâyeleriyle ve sempatik çizimleriyle, anne babasından her gece öykü okumasını isteyen çocuklar için olduğu kadar öyküyü okuyacak anne babalar için de modern yaşamın keşmekeşine panzehir gibi gelecek.

Jip ile Janneke
Annie M. G. Schmidt
Resimleyen: Fiep Westendorp
Çeviren: Türkay Yalnız
Çınar Yayınları / 152 sayfa
Show More