İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Popüler kültürün gerçek efsaneleri

Popüler kültürün gerçek efsaneleri

Yankı ENKİ

Morvan’ın Muhteşem Larousse Ansiklopedisi: Muhteşem Dinozorlar adlı çalışması, insanlık tarihinin en ayrıcalıklı yaratıkları dinozorlara dair her şeyi içeriyor. Denver’dan Dino’ya popüler kültürün evcilleştirdiği canavar dinozor figürünü yakından tanımak isteyen çocuklar için.

Dinozor, insanlığın dünya tarihiyle kurduğu ilişkide, diğer hayvan türleriyle karşılaştırıldığında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bildiğimiz kadarıyla, dinozorların yaşadığı dönemde insan henüz ortada yoktu. Hiç dinozor görmedik, ama bu kadar iyi hatırladığımız başka bir canlı var mı? Belki de günümüzün, 20. ve 21. yüzyılların dinozor nostaljisinin nedeni burada saklıdır.

Doğu dünyasının mitolojik olarak sahiplenebileceği ejderhaya karşılık, Batı’nın, daha doğrusu Amerika’nın da ,kendine popüler kültür aracılığıyla bir yaratığı efsaneleştirerek sahiplenmesi ve onu dilediği gibi evcilleştirmesi ya da işine geldiği gibi canavarlaştırması gerekiyordu. Tıpkı ejderha gibi, bu öyle bir kahraman olmalıydı ki, insanlara hem korkuyu hem geçmişe duyulan özlemi, hem de doğanın vahşiliğini yansıtmalıydı.

Bu dinozor, Çakmaktaş ailesinin evcil hayvanı Dino, yirmi yıl öncesinin unutulmaz çizgi filmindeki Denver ya da Hollywood’un bir döneme damgasını vuran Jurassic Park filmlerindeki tekinsiz yaratıklardan biri olabilirdi. İşin ilginç yanı, Jurassic Park serisi kendi içinde de bu nostalji sorununu gündeme getiriyordu, çünkü modern zamanlarda dinozorların yeniden insan eliyle yaratılmasını konu ediyordu.

Geçmiş, bilimkurgunun malzemesi olduğunda, gelecek her zaman tehlikedeydi. Geçmişten bugüne gelmesini bu kadar çok isteyebileceğimiz, ama aynı zamanda bizi bu kadar dehşete düşürecek bir canlı yoktu. Bugün Alacakaranlık serisi nasıl bir vampir furyasına neden olduysa, Jurassic Park da 90’lı yıllarda bir dinozor tutkusu yaratmıştı. Özellikle çocukların ve gençlerin dünyasında yeni bir efsane yaratık doğmuştu. Üç boyutlu dinozor gözlüklerini, karanlıkta parlayan T-Rex maketini, özellikle televizyondaki “ezergeçerus”u kim unutabilir?

KÜLTÜREL EFSANELER
Üstelik, dinozor gerçekten de yaşamıştı. Fantastik dünyanın ejderhasının aksine, dinozorun varlığına ilişkin elimizde bilimsel kanıtlar vardı. Her türün Latince ismi, özellikleri öğreniliyordu. En korkunçları yırtıcı dev T-Rex’in yeri hep ayrıydı. Dinozorlar ilgimi Jurassic Park furyasından yıllar önce, ilk sevdiğim ansiklopedi Resimli Bilgi’de çekmişti. O resimleriasla unutamadım, ancak şu an o yaşlardaolsaydım, Muhteşem Larousse Ansiklopedisi’nin Muhteşem Dinozorlar sayısını okumuş olmak isterdim.

Bilgiler ve Latince isimler, türler zamanla unutulabilir, fakat görsel bir kültürle yaşıyoruz ve bilgiyle kurduğumuz ilişkinin temelinde, gördüklerimiz en ön planda yer alıyor. Bu kitapta göreceğiniz resimler, çizimler, sayfayı çevirince karşınıza çıkacak renkli sürprizler ve daha birçok şey, adeta canlı bir kitap okuduğunuzu düşündürebilir.Dinozorlar bundan milyonlarca yıl önce bizim yaşadığımız topraklarda cirit atıyordu.

Ne var ki, altmış beş milyonyıl önce onların da sonu geldi. Dinozorlarınyok oluşu, her zaman varoluşları kadar ilginç bir konu oldu. Bu kadar büyük ve güçlü canlılar nasıl olmuş da ortadan kaybolmuşlardı? Dinozorlar bile yok olduysa, o dönem yaşayan diğer canlılara, diğer etobur ve otoburlara ne olmuştu? Kimler hayatta kalmayı başarabilmişti? Bütün bu soruların yanıtlarını bu muhteşem resimlerin eşliğinde öğrenmek mümkün.

Dinozor fosilleri bulunmamış olsa ve herhangi bir bilimsel araştırma bizi dinozorların varlığına götüremeyecek olsaydı, dinozor yine de kültürel bir efsane olarak üretilebilir miydi? Popüler kültür ejderhayla nasıl başa çıkacaktı? Bu kitaptan öğreniyoruz ki, ilk dinozor fosilleri ejderha kalıntısı sanılmış. Hangimiz istemeyiz ki bugün toprağın altında milyonlarca yıl gizli kalmış bir ejderha kemiğine ulaşılmamasını?

Evet, ejderha sadece efsanelerde mevcut, yine de Ursula K. Le Guin’in romanlarında olduğu gibi, bize kendimizle ilgili en önemli şeyleri hatırlatabilen fantastik edebiyat yapıtlarının önemli bir unsurunu oluşturuyor. Dinozor ise edebiyattan ziyade sinemanın ve çizgi filmlerin dünyasında kendine yer buldu. Onu hiç görmedik, ama en çok görmek istediğimiz nostaljik bir tarih öncesi canlı oldu bizim için.

Muhteşem Larousse Ansiklopedisi:
Muhteşem Dinozorlar
Lydwine-Stephanie Morvan
Resimleyen: Frank Bouttevin
Çeviren: Aylin Yengin
Mandolin Yayınları / 24 sayfa
Show More