Virginia Woolf’dan çocuklara bir armağan
Elif TÜRKÖLMEZ
Çoğunlukla yetişkinlere yazan İngiliz yazar Virgina Woolf, tek çocuk kitabı olan Yaşlı Kadın ve Papağan’da efsanelere ve masallara yakın duran bir hikâye anlatıyor. Woolf korkuya, gerçeküstü olaylara göz kırparken, kalemini hiçbir zaman korkak alıştırmadığını ispatlıyor.
Çok sevdiğim yazarlarla ilgili hep şunu düşünüyorum. Keşke çocuklar için de yazsalardı, sadece çocuklar için yazsalardı hatta… Ama işte pek çoğu sadece yetişkinler için yazıyor. Çocukların onlarla tanışması bu yüzden zaman alıyor. Ne büyük kayıp! Fakat istisnalar da yok değil. Yusuf Atılgan’ın Ekmek Elden Süt Memeden’i mesela… Nefistir. Atılgan gibi, insanın en karanlık taraflarında, buhranlarında, iç sıkıntılarında dolaşmayı bilen bir yazarın elinden çıkan, buralı ve çok derin, harika bir kitaptır. Üstelik “çocuk kitabı”nı basit kurgu, sığ anlatım ve kötü illüstrasyondan ibaret sanan büyüklerin fikrini değiştiren ve çok kıskandıran günümüz yayınlarından çok önce yazılmıştır. 1970 güzünde… Atılgan, büyükannesinden duyduğu masalları çocuklar için kaleme almış, korku, hırs, kıskançlık, acı gibi kavramlardan söz ederken elini hiç korkak alıştırmamıştır.
Ursula K. LeGuin keza… Yeni Arkadaş, Dört Yavru gibi kitaplarında fantastik dünyanın kapılarını onu en iyi anlayan kişilere, çocuklara açar. Ne de olsa çocuklar yetişkinler gibi değildir. LeGuin’in deyişiyle, onlar “ejderhalardan korkmaz”.
Çoğunlukla yetişkinlere yazanlardan biri olan İngiliz yazar Virgina Woolf’un tek çocuk kitabı olan Yaşlı Kadın ve Papağan da işte bu az ve öz, “iyi yazarların çocuklar için yazdığı eserler” kitaplığına ait bir kitap.
PAPAĞANIN SÜRPRİZİ
Woolf’un korkuya, efsanelere ve gerçeküstü olaylara göz kırpan kalemi bu kitapta da aynı cesur hareketlerle ilerlemiş. Yazar, sarkmayan, uzamayan, yerinde anlatımı ve yalın dilini aynen korumuş. “Çocuk kitabı yazıyorum,” diye çocukların zekâsıyla dalga geçmemiş. Ki böyle bir şeyi Woolf gibi bir yazardan beklemek zaten yanlış olurdu.
Hikâyemiz, tek başına yaşayan, oldukça yaşlı olduğu halde ayakkabı tamirciliği yaparak geçinen Bayan Gage ile zeki bir papağanın hikâyesi… Bayan Gage’in sessiz sakin hayatı bir gün avukatlık bürosundan gelen bir mektupla değişiverir. Mektupta uzun zamandır görüşmediği ağabeyinin vefat ettiği ve tüm mirasını kızkardeşine bıraktığı yazmaktadır. Bayan Gage hemen hazırlanır, ağabeyinin yaşadığı kasabaya gider ve orada bir sürprizle karşılaşır: Ağabeyinden kendisine kalanlar arasında bir papağan vardır. Sürekli, “Evde yokum,” deyip duran sinir bozucu bir papağan! Bayan Gage önce papağanla pek ilgilenmez. Aklı fikri mirastadır. Ancak bir süre sonra kardeşinin aslında epey züğürt olduğunu, kendisine yıkık dökük bir evle işte şu geveze papağandan başka bir şey bırakmadığını anlar. Tam eve dönmeye karar vermişken, papağanın ona bir sürprizi olur. Kendisine pek değer vermeyen bu kadına, önemli bir hayat dersiyle birlikte çil çil altın verir.
Kısacık ama çok etkileyici bir öykü Yaşlı Kadın ve Papağan. Woolf’un dehâsının her satırda hissedildiği bir hikâye. İlknur Özdemir’in lezzetli çevirisiyle Kırmızı Kedi Yayınevi’nden çıkan kitabın iç illüstrasyonları Fulya Hocaoğlu’na ait. Kapak illüstrasyonu ise 1988 Hogarth Press edisyonuyla aynı. Bu durum, eserin kült baskısına saygı duruşu gibi olmuş âdeta. İç illüstrasyonlarsa İngiltere ve Amerika’da yapılan baskılardan biçim olarak çok farklı. Diğer baskılar renkli çizimleri tercih ederken Kırmızı Kedi karakalemi tercih etmiş. Bence iyi de yapmış. İllüstrasyonlar, hikâyenin gizemli, yer yer fantastik havasına uyum sağlamış.
Bu hikâye bir “klasik”. Gerçek bir edebiyat klasiği. Ve başrolünde aslında bir papağan var. Gerçek hazinenin, kıymetli olanın çok derinlerde, ilk bakışta görülmeyecek yerlerde olduğunu anlatan bu eser, çocukları iyi edebiyatla erken tanıştırmak için harika bir fırsat. Kitaplığında “Virginia Woolf” olan bir çocuğun, iyi bir okur olma yolunda önemli bir yol katettiğini söylemek hiç de yanlış olmaz sanırım.
