Anılarla yaşayanlar
Öznur ŞAHİN
Koray Avcı Çakman, Sahibini Arayan Keman’da kurmaca tekniklerini ustaca kullanıyor. Yedi farklı öykünün bir üst kurmaca içinde bir araya geldiği kitapta, anı koleksiyonu yapan bir çocuğun güncesini okuyoruz. Bu güncede insanlar kadar eşyalar da dilleniyor…
Koleksiyon yapıyor musunuz? Yapmıyorsanız, Sahibini Arayan Keman’ı okuduktan sonra yapmaya başlayacağınıza şüphe yok. Kim bilir belki siz de peçete, pul, kartpostal koleksiyonu ya da Erhan gibi “anı koleksiyonu” yaparsınız!
Koray Avcı Çakman’ın Sahibini Arayan Keman adlı kitabında yedi farklı öykü var. Bu öyküler küçük koleksiyoncu Erhan’ın anı defterinde topladığı anılardan oluşuyor. Kitaptaki “Koleksiyon” öyküsünün ana karakteri olan Erhan, önce kelebek koleksiyonu yapmak ister. Bu zorlu koleksiyon için kelebek avına çıktığında, kelebekleri yakalayayım derken ayağı yerdeki bir kaya parçasına takılıp düşer ve hafif de olsa başından yaralanır. Bunun için doktora gittiklerinde, doktor ona kendisinin ve başkalarının anılarını biriktirmesini önerir. Böylece hem Erhan hem de okur olarak bizler için keyifli ve meraklı bir yolculuk başlamış olur.
ANI KOLEKSİYONCUSU
Erhan, dayısının, sınıf arkadaşı Obur Ali’nin, komşusunun, dedesinin ve daha birçok kişinin anılarını bir anı defterinde toplamaya başlar. Bu açıdan, Erhan’ın yazıp biriktirdiği anılar sadece kitaptaki bütün öyküleri birbirine bağlamakla kalmaz, aynı zamanda kitabın yazılış sürecine de gönderme yapar. Bu da bizi postmodern kurmacada sıklıkla görülen “üstkurmaca” öğesine götürür. Erhan’ın kendine meslek olarak yazarlığı seçmesi de bunu pekiştirir.
Anı koleksiyonculuğunun kitaba bir başka katkısı da kitabı birçok karakterin ağzından dinlediğimiz anılarla çok sesli kılması. Örneğin, “Yalancı Kupa Töreni”nde Erhan’ın Gökhan dayısı, bir futbol maçında kazandıkları kupayı anlatırken, “Dedemin Kahraman Arıları” adlı öyküde de Erhan’ın arıcılık yapan dedesi köyü kurtaran arılarını anlatır. Bizler de okur olarak, sanki Erhan’ın makinist olduğu bir anılar treni içinde vagondan vagona atlayarak başkalarının yaşamına tanıklık ederiz.
KONUŞAN NESNELER
Bu öykülerde anıları olan sadece insanlar da değildir; nesneler de dile gelir. “Koltuk” adlı öyküde, başlangıçta çok sevilen bir koltuğun zamanla renginin solması ve yıpranması sebebiyle kendini bir eskici arabasında bulması, “Sahibini Arayan Keman” başlıklı öyküde ise maymun iştahlı bir çocuğun keman çalmayı öğrenecek kadar sabırlı davranamaması ve kemanın kendisini yine onu yapan ustasının ellerinde bulması konu edilir. Tekrar vitrine çıkan keman, vitrinden insanları gözlemlemeye başlar: “‘Keşke bu kez değerimi bilecek birileri satın alsa…’ beni,” diye geçirir içinden. Daha önce onu almak isteyen ama parası yetmediği için alamayan sarı saçlı kızı gördüğünde heyecanla vitrinden ona seslenir. Konuşan bu nesnelerle eşyaya sinen zaman ve yaşanmışlık anlatılırken, bugün hızla herkesi içine çeken tüketim kültürü de sorgulanır.
Yalnız bütün bu öykülerde eşyaların bile sesi var ama kadının sesi yok. Kemanı alan sarı saçlı kız dışında, kadın karakterler ataerkil kodların dışında düşünülemez. Erhan’ın annesi, sanki doğal bir göreviymiş gibi kardeşi Gökhan’ın bekâr evini temizlemeye gidip, kirlilerini toplayıp yıkamak üzere eve götürür. Bu sırada Erhan ve Gökhan televizyon izlemekle veya sohbet etmekle meşguldür. “Koltuk” adlı öyküde, koltuk bile, evin yaramaz çocuğu püsküllerini sökünce, “Aman canım evin hanımı da dikiverseydi ya,” diyecek kadar cinsiyetçi bir bakışı yansıtır. Bugün artık ilköğretimde okutulan ders kitaplarında bile toplumsal cinsiyet duyarlılığı geliştiren söylemler üretme çabaları var, kurmaca olan bir kitapta cinsiyetçi bakışın izlerini görmek yadırgatıcı.
Sahibini Arayan Keman, taşıdığı cinsiyetçi söylemlere karşın, Koray Avcı Çakman’ın kurmaca tekniklerini ustaca kullandığı, takdire de- ğer bir öykü kitabı. Erhan’ın hikâyesiyle başlayan ve bizi oradan başka hikâyelerin peşine takan, öykü içinde öyküyle karşılaştıran, anlatıma farklı bakış açılarını sokarak anlatımı çoğullaştırmayı başarmış bir kitap.
