İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Denizler altında…

Denizler altında…

Ceyhan USANMAZ

Orijinali 1937’de yayımlanan, Türkçeye ise 1955 yılında çevrilen Denizler Altında Bir Ay, merkezindeki keşif hikâyesi, kahramanların maceracı ruhları, bilime verilen değer ve fantastik öğeler gibi unsurlarla dönemin çocuk edebiyatına dair pek çok ipucu taşıyor.

Bir kâğıda “Denizler altında…” yazıp birine uzatsak ve boşluğu doldurmasını istesek; kolay bir soru olur değil mi? Kâğıdı uzattığımız kişi muhtemelen kalemi elimizden kaptığı gibi o üç noktalı kısma hemen “yirmi bin fersah” yazacaktır. Ama cevap doğru değil! Elbette Jules Verne’in bu isimde ünlü bir romanı var ama burada bahsedeceğimiz kitabın ismi Denizler Altında Bir Ay. Yine de verilen cevap tümüyle yanlış değil, çünkü hem romanın Verne romanlarını anımsatan bir hikâyesi var hem de yazarı Tancrède Vallerey zamanında Jules Verne Ödülü’ne layık görülmüş…

15 yaşındaki Odile Armstrong ile 18 yaşındaki Jean Fourcualt’nın yolları, çeşitli nedenlerle yalnız seyahat etmek zorunda kaldıkları bir yolcu gemisinde kesişir. Ancak bu tanışma, geminin şık restoranındaki bir akşam yemeğinde ya da temiz hava almak, denizi seyretmek üzere güverteye çıktıklarında değil, bindikleri gemi deniz dibinde görünmeyen bir kayaya çarpıp batmaya başladığı zaman gerçekleşir. Batmakta olan geminin en yüksek noktasında tanışan bu iki genç birlikte suya atlayıp kaza bölgesinden yüzerek uzaklaşmayı başarırlar. Sonrasında, bindikleri sandalın su almaya başlaması bir yana, saatler ilerledikçe ve hatta günler geçtikçe susuzlukları artar, hava sıcaklığı artık dayanılmaz bir hâl alır. Tam da ümitlerini kaybedecekleri an, uzaktan bir geminin onlara doğru geldiğini görürler. Kurtulmuşlardır. Gemide bulunanlardan biri de zamanın ünlü bilim insanlarından Théodore Randel’dır. Bir şekilde bu ünlü bilim insanının güvenini kazanan Odile ile Jean, onları kurtaran geminin gizli bir bilimsel araştırma yapmak üzere yol aldığını öğrenirler.

Üstelik tam da Odile ile Jean’ın bindiği yolcu gemisinin kaza yaptığı kayalıkları aramaktadırlar. Yolcu gemisinin batmasına neden olan o kayaya ulaşıp araştırmaya başladıklarında, kayanın içindeki –denizin derinliklerine doğru ilerleyen– boşluğun aslında “başka bir dünya”nın kapısı olduğunu keşfedeceklerdir; bilinen fizik kurallarının işlemediği, anlaşılması güç bir medeniyetin izlerini barındıran bir dünyadır bu.

Orijinali 1937’de yayımlanan Denizler Altında Bir Ay’ın merkezinde yer alan keşif hikâyesi, kahramanlarının maceracı ruhları, bilime verilen değer, fantastik öğeler; Jules Verne’in kitaplarını okumuş olanlara çok tanıdık gelecektir. Bir dönem Avrupa edebiyatında örneklerine sıkça rastlanan “serüven ve seyahat” kitaplarının tipik özelliklerini barındıran bir roman Denizler Altında Bir Ay. Ancak nedense yazarı hakkında yeterli bilgiye ulaşmak pek mümkün değil. Elimizdeki 1955 tarihli Türkçe çeviride kitabın yazarıyla ilgili herhangi bir bilgi notu yer almaması bir yana, örneğin internetten de ayrıntılı bilgiye ulaşılamıyor. 1892 doğumlu Fransız yazar Tancrède Vallerey’nin beş romana imza attığını, 1930’da yayımlanan ilk romanıyla Jules Verne Ödülü’nü kazandığını öğrenebiliyoruz ama edinilebilen diğer bilgilerin hiçbiri kesin değil. Türkçe çeviride görsellerin kime ait olduğu da belirtilmemiş ama internet araştırmasında şu isme rastladık: Maurice Toussaint. Türkçe çevirideki tek eksik ise bunlar değil…

Bir dönem çeviriler daha “rahat”, orijinal metne birebir sadakat gözetilmeksizin yapılabiliyordu. Denizler Altında Bir Ay’ın da böyle bir çeviri olduğunu söyleyebiliriz. Bazı bölüm başlıklarının o bölümde anlatılanlarla ilişkisini kurmak imkânsız, ayrıca kahramanlarımızın gittikleri o “başka dünyada” karşılaştıkları “yaratıklar” hakkında da sanki daha ayrıntılı bilgiler olması gerekiyor diye düşünmeden edemiyoruz. (Kitabın orijinalinin geçen yıl Fransa’da –yalnızca 50 kopyalık– özel bir yeni baskısı yapılmış. Türkçede de yeni bir baskısını yapmak isteyen olursa, bu kopyalardan birine –karşılaştırma yapmak için– göz atması faydalı olabilir.) İlginç olansa, Türkçe çevirinin son sayfalarında, Denizler Altında Bir Ay’ın hikâyesiyle ilgisi olmayan, “Atom Kuvvetinden Faydalanarak Uzayda Bir Yolculuk” isimli bir metnin bulunması. Bu metnin Fransız yazar Tancrède Vallerey’nin bir başka romanından alıntı mı, yoksa çevirmenin bir katkısı mı olduğu belli değil. Bilen bize de söylesin! Mesela yazarın Türkçede Yeşil Kumlu Ada ismiyle bir romanı daha yayımlanmış, belki orada vardır bu bilgiler.

 

 

Show More