İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Kiraz’ın hayatla imtihanı…

Kiraz’ın hayatla imtihanı…

Gökçe ATEŞ AYTUĞ

Gülten Dayıoğlu’nun Yeşil Kiraz serisi yerli gençlik edebiyatının en çok okunan eserlerinden. Kiraz’ın kapıcılıktan “seçkinliğe” yolculuğu, bu süreçte aşk ve cinsellikle, kimlik buhranlarıyla imtihanı olarak özetlenebilecek kitaplarda bakalım Kiraz nasıl birine dönüşüyor?..

Daha birkaç gün önce yargının 16 yaşında bir genç kızın uğradığı tecavüzü, bira içtiği anlaşıldığı için “Rızası var, tecavüz yok,” saptamasıyla cezasız bıraktığı bir ülkeden bildiriyorum otuzlarında bir kadın olan ben. Genç olmak çok zor vesselam bu coğrafyada. Yıllarca tecrübe biriktirip hasarlarıyla günahıyla kendine yer açmış, feleğin çemberinden geçmiş yetişkinler dünyasına girmek üzere olan ‘ergenlerin’ toplumun dayattığının aksine bir yaşam kurgulaması hiç kolay değil. Zihnimize mühürlü ataerkil tanımlarla kadınlara ayrı erkeklere ayrı çizilen iyinin, doğrunun sınırları yakalarını bırakmıyor. Kız çocukları küçücük yaşta evlendirilir, namus cinayetlerine kurban gider, her gün iki kadın öldürülürken her şeyi olduğu gibi kabullenmek, erkek egemen toplumsal cinsiyet rollerine bağışıklık kazanmak mı peki kaderimiz?

Gülten Dayıoğlu’nun Yeşil Kiraz serisi yerli gençlik edebiyatının en çok okunan eserlerinden. Serinin 1992’de yayımlanan ilk kitabı bugün kırk yedinci, 1995 tarihli ikinci kitabı ise otuz dördüncü baskısında. Kiraz’ın çok utandığı kapıcılıktan ‘seçkinliğe’ yolculuğu ve bu süreçte aşk ve cinsellikle, kimlik buhranlarıyla imtihanı olarak özetleyebileceğim kitaplarda, Kiraz’ın düş kırıklığı, bekâret kanıyla intikam ve kürtajla sonuçlanan ilk aşkının onda nasıl hasarlar yarattığını okuyoruz.

Çok güzel bir kızdır Kiraz, müthiş zekidir de; okuyup kaderini değiştirmek ister. Lisedeyken, zengin çocuğu üniversiteli Özgür’e âşık olur. Kiraz’ın “temiz bir kız” olması Özgür’ün aklını başından alır. Derken işler karışır; Kiraz’ın kapıcı kızı olduğunu öğrenir, o büyülü aşk yerini hüsrana bırakır. Özgür, Kiraz’ı bakire olmamakla suçlar ve Kiraz sonunda Özgür’den intikamını, onunla birlikte olup çarşafına bıraktığı bekâret kanıyla alır. Hamile kalmıştır, bebeğini aldırır. Epey örselenen Kiraz sonunda kendini toparlayıp ideallerini gerçekleştirmeye karar verir, umut dolu yeni ufuklara yelken açacaktır.  İkinci kitapta Kiraz Amerika’da eğitim aldıktan sonra çok başarılı bir iş kadını olur. Fakat Özgür’le yaşadığı travmatik ilişkinin ardından aşktan sakınır, bedensel hazdan iğrenir. Dışarıdan hep güçlü görünen, büyük başarılara imza atan, erkeklerin arzuladığı ama ne onların ne de kendi arzularına yenik düşen bir kadın halini alır. Derken yıllar sonra Özgür’le karşılaşıp hesaplaşmasını kendince yapar ve romantik bir flört yaşadığı Çinli işadamıyla temiz bir sayfa açar.

İlk kitap ne kadar Yeşilçam filmlerini ya da Türk dizilerini hatırlatıyorsa, ikinci kitapta da o kadar gerçeküstü ve yerli bir Hollywood filmi havası var. Kitaplar namus, cinsellik ve bekâret temaları etrafında kurgulanmış. Diğer yandan, genellikle ya suya sabuna dokunmaktan kaçınan ya da doğru yolu göstermeyi görev bilen yerli gençlik edebiyatında, namus cinayetlerinden, kadınların maruz kaldığı baskılardan, sınıfsal farklılıklardan, ergenlikteki cinsel uyanıştan bahsedilmiş olması elbette cesaret işi. Fakat Yeşil Kiraz’ları okurken aklımda dönüp duran hep şu oldu: Kitapta ‘kötülerin’ ağzından kadınların namusuyla ilgili pek çok tabu dillendiriliyor. Öte yandan, Kiraz’ın ibretlik hikâyesinin altında yazarın genç kızları bu namus anlayışı doğrultusunda uyardığını da söyleyebiliriz. Kurgunun tamamına nüfus eden cinsellik, satır arasında, “tek beden olup utanç verici işler yapmak” olarak tanımlanıyor mesela, genç kızların bedenlerini erkeklerden, yani kirletilmekten koruması gerektiği pek çok kez tekrarlanıyor ve kadının ‘bacak arasına sıkışmış’ namus tanımları yapılıyor. Sadece kadın cinselliğine odaklanan bu kitaplarda kadın karakterlerin hemen hepsi farklı şekillerde yeriliyor. Sempatiyle anlatılan tek karakter, ikinci kitaptaki güzel, zeki, seçkin, ölçülü, iffetli, erkeklerce kirletilemeyen Kiraz.

İşte bütün bu sebeplerle kitapların doğrudan ‘makbul/ideal kadını’ tanımladığını söylemek mümkün. Sözü edilen bu kadın özsaygısını geliştirmenin yolu olarak toplumca kabul gören etiketlere –başarı, zenginlik, namus– yaslanıyor. Bize de bu etiketleri soyup çıkardığımızda Kiraz’dan geriye ne kalıyor diye düşünmek kalıyor.

Yeşil Kiraz  Gülten Dayıoğlu  Yapı Kredi Yayınları, 280 sayfa 47. Basım Nisan 2013 (İlk Baskı 1992)
Yeşil Kiraz
Gülten Dayıoğlu
Yapı Kredi Yayınları, 280 sayfa 47. Basım Nisan 2013 (İlk Baskı 1992)
Yeşil Kiraz 2 – Doruklara Kanat Açmak  Gülten Dayıoğlu  Yapı Kredi Yayınları, 276 sayfa 34. Basım Eylül 2013 (İlk Baskı 1995)
Yeşil Kiraz 2 – Doruklara Kanat Açmak
Gülten Dayıoğlu
Yapı Kredi Yayınları, 276 sayfa 34. Basım Eylül 2013 (İlk Baskı 1995)

 

Show More