Gökyüzü bir gün kırılırsa…

Gökyüzü bir gün kırılırsa…

Gökçe ATEŞ AYTUĞ

Torunlarını “Ah benim yeşil çiçeklerim!” diye seven kör bir büyükanne, bir gün evlerinin kapısının önünde yapayalnız, sıkıntı içinde otururken bir “merhaba” ile dünyası değişen küçük Doni: İran çocuk edebiyatından bu ay sayfalarımıza sızanlar…

Evrensel Yayınları bir süredir, İranlı yazar ve çizerlerin 2004 Bolonya Çocuk Kitapları Fuarı Yeni Ufuklar Ödüllü kitaplarından oluşan bir seçki yayımlıyor. Seçkiye iki kitap daha eklendi: Doni ve Arkadaşları ile Yeşil, Sarı, Mavi. Birbirinden oldukça farklı bu iki resimli kitap, İran çocuk edebiyatının zenginliğini yansıtıyor.

Borzoo Saryazdi’nin yazıp Ali Mafakheri’nin resimlediği Doni ve Arkadaşları, kısacık ve kıvrak metniyle, sade ve duygusu güçlü resimleriyle insanın içini ısıtan, dupduru bir arkadaşlık öyküsü. Doni bir gün can sıkıntısıyla kapısının önünde otururken, ansızın duyduğu bir “merhaba”yla neşelenir. Bu merhabayı, dolaysız, pazarlıksız, su gibi bir “Arkadaşım olmak ister misin?” sorusu izler. Böylece bir arkadaşı olur Doni’nin, kendini eskisi gibi yalnız hissetmeyecektir. Derken bu yeni arkadaşının iki arkadaşıyla tanışır, onlarla da arkadaş olur. Yeni arkadaşlarının arkadaşlarıyla çember biraz daha genişler ve arkadaşlarının sayısı yediye yükselir. Yirmi, kırk, elli, yüz derken, mavi kazaklı, pembe yanaklı Doni’nin tam iki yüz arkadaşı vardır artık. Fakat öykü burada bitmez. Doni bir gün bir evin önünden geçerken yaşıtı bir çocuk görür ve ona gülümser…

Çocuk edebiyatında sık işlenen konulardan biri olan arkadaşlığı, alışageldiğimizden farklı ele alıyor bu küçük öykü. Tatlı bir gülümsemeyle başlayan arkadaşlıklar, arkadaşların arkadaşlarıyla çoğalıyor, çoğaldıkça hem kitaptaki çocukların hem de kitabı okuyan çocukların yüzündeki gülümseme büyüyor. Sayfalarda çoğalan çocuklar, aralarda beliriveren tatlı, mutlu hayvanlar ve oyuncak arabalarla Ali Mafakheri’nin resimleri de öykü kadar neşeli.

YEŞİLİN TÜM TONLARI

Yeşil, Mavi, Sarı ise Doni ve Arkadaşları’ndan gerek kurgu gerekse üslup açısından oldukça farklı. Doni ve Arkadaşları yalın bir öykülemeyi tercih ederken, Mohammad Reza Yusefi’nin yazıp Alain Bailhache’nin resimlediği Yeşil, Mavi, Sarı masalsı ve farklı okumalara açık bir hikâye anlatıyor. Gözleri görmeyen bir büyükanne ile torunlarını merkeze alan kitapta, çocuklar ve yaşlı nine arasındaki zamansız ilişkiye dokunuyoruz; nine torunlarıyla birlikte çocukluğunu anımsar, çocuklar içinse “renklerin arasında bir gölge gibi dolaşan” ninenin keşfedilesi bir gizemi vardır. Büyükanne torunlarını seslerinden ayırt eder ve onlara renklerin adlarını takar. Renklerin yüzlerce tonunu hatırladığından, bir torununa “yeşil” dese de yeşil yalnızca yeşil değildir onun için; bir elbisesinin ipek kumaşının yeşilidir, kristal saksıyı renklendiren yeşil boyanın yeşilidir örneğin. Her renk, geçmişinden bir anı taşır. Hele ki artık göremediği gökyüzü, hafızasında, tıpkı torunlarının görebildiği gökkuşağı gibi rengârenktir. Torunlarına sorar, “Gökyüzü bugün ne renk?” diye ve hayal eder. Torunları oyun oynarken yanlarındadır. Çocukluğundaki gibi onlarla koşturmak ister fakat yorgun bedeni buna izin vermez. Torunlarıyla fiziken değil, kelimelerle, renklerle oynar. Derken torunlarından biriyle pencereden gökyüzünü izledikleri sırada camın kırılmasıyla hikâye yeni bir boyut kazanır. Camla birlikte “gökyüzünün kırılması”, büyükannenin parmağının kesilmesi, torunun korkusu, büyükannenin tecrübeli sözcükleri, yaşlılığın masalsı imgelerine dönüşür. Öykünün finalinde büyükannenin sarılan parmağı ve onun için kesilen doğum günü pastası gibi imgeler ise okura hayatın döngüselliğini düşündürür.

Batılı ülkelere nazaran daha az tanıdığımız İran edebiyatından bu iki örnek, konu ve biçemlerinin başkalığına rağmen, insan ilişkilerini ele alışlarındaki Doğu kültürüne özgü sıcaklıkta ortaklaşıyor.