İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Bir varmış, hep varmış…

Bir varmış, hep varmış…

Göksun YAZICI

Ünlü yazar Italo Calvino Büyülü Kuş adlı kitapta geleneksel İtalyan masallarını derlemiş. Hem bildik hem de yabancı unsurlarla bezeli, zamanın gözeneklerinden süzülerek gelen toprak kokulu bu masallar, Calvino’nun büyülü dilinde iyice ballanmış…

Dünyanın farklı coğrafya ve kültürlerindeki masallar ilginç bir biçimde ortak temalar içerir.  İlk olarak,  tüm masallar kendi dünyasını gerçek dünyadan ayırmak için, anlatacağı olayın uzak bir zaman ve mekânda geçtiğini söyleyerek başlar: “Bir varmış bir yokmuş,” diyerek. Her dilde bu ifadenin başka bir karşılığı vardır. İkinci olarak, masallarda iyiler iyi, kötüler kötüdür. Masalın sonunda iyiler kazanır, kötüler ya kötülüğünü anlayıp, utanıp özür diler ya da cezalarını bulurlar. Kötü bir karakterin kazandığı tek bir masal yoktur. İyiler, çektikleri acıyla sınanır ve masalın sonunda sınavlarından yüz akıyla çıkarlar; “mutlu son” dediğimiz nokta, iyilerin hak ettiği mutluluğa ulaşmasıdır.

MASALLAR KARDEŞTİR

Masalların sadece yapısal denilebilecek özellikleri değil, bazı masal kahramanları da ortaktır;  kültürden kültüre isimler değişse de kahraman, masum genç kız, ejderha, kötü yürekli kadın/erkek gibi ortak karakterler vardır. Masalları takip ederek tüm dünyayı dolaşsak hem çok tanıdık anlatılarla karşılaşırız hem de farklı kültürlere dair pek çok şey öğreniriz. Yani az gidip uz gideriz, dere tepe düz gideriz ama arkamıza dönüp bakarız ki bir arpa boyu yol gitmişiz.

Italo Calvino, yola çıkmamıza  gerek kalmadan bize İtalya’dan masallar derleyip getirmiş. Geleneksel İtalyan masallarını toplayan Calvino, bu masalları yine kendi dilinde anlatıyor. Diğer bir deyişle, sanki “Calvino Dede” oturmuş bizlere masal anlatıyor; masal eski olsa da ses Calvino’nun!

AZICIK ACILI MASALLAR

Masalların kategorileri oldukça ilginç: Azıcık Acılı Masallar, Kurnazların Kazandığı Masallar, Korku Masalları (ama azıcık korkutanlardan) gibi… Bir de “Kız Çocuklara Masallar” kategorisi var ki aslında en tartışmalı masallar onlar. Kız çocukları bu masallarda hep bir prensle evleniyor ya da bir kralla. Bu masalları okuyarak büyüyen kız çocukları, yetişkin olduklarında kendisini gelip kurtaracak bir prens beklemez diye umalım. Birçok kültürde olduğu gibi, bu masallarda da kız çocukları sabırlı, fedakâr ve pasif olarak resmediliyor. Belki bu masalları okuyup tersten yazmayı düşünebiliriz. Kız çocuklarının bir prens tarafından kurtarılmadığı, kendi kaderini kendisinin çizdiği yeni masalları da biz  anlatabiliriz.

Calvino’nun derlediği masalları okurken, hem tanıdığımız hem de yabancı bir dünyada yol aldığımızı söylemiştik. Örneğin, “Sicilya Masalları”nda karşılaştığımız Guifà ve annesi, bizim tanıdığımız Keloğlan ve annesine çok benziyor. Hem saf hem akıllı, hem iyi niyetli hem de fakir olan Guifà, aklını kullanarak yine de kazanan taraf oluyor ama bazen tam da Karagöz gibi ne zaman ne söyleyeceğini bilmediği için dayağı da yiyor. Kısacası, bu Sicilya masalında, Karagöz-Keloğlan karışımı, hem tanıdık hem de yeni birisiyle karşılaşıyoruz.

Kitaptaki çizimleri Emanuelle Luzati yapmış; masal kitabını okuyan çocukların hayal gücünü ateşleyecek çizimler bunlar. Oku sonra da çiz,  Calvino böyle işte.

Büyülü Kuş Italo Calvino Resimleyen: Emanuelle Luzati  Çeviren: Meryem Mine Çilingiroğlu  Yapı Kredi Yayınları, 266 sayfa
Büyülü Kuş Italo Calvino Resimleyen: Emanuelle Luzati
Çeviren: Meryem Mine Çilingiroğlu
Yapı Kredi Yayınları, 266 sayfa

 

 

Show More