İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Sur diplerinde oyuncak hayalleri

Sur diplerinde oyuncak hayalleri

Nilay KAYA

Yaşar Kemal’in 1970’lerde sokak çocuklarıyla yaptığı bir dizi röportaj, dönemin Cumhuriyet gazetesinde tefrika hâlinde yayımlanmıştı. Yapı Kredi Yayınları bu röportajları iki farklı kitap hâlinde tekrar gün ışığına çıkardı. Biri illüstrasyon ve fotoğraflarla tam baskı, diğeri ise röportajlardan bir seçki.

“En az bizim kadar ciddi adamlardır çocuklar,” diyor Yaşar Kemal. Özellikle de, pembe-mavi çocuk odalarında oyuncaklarıyla büyüyen çocuklara nazaran sokakta büyümek zorunda kalan çocukları düşününce, bu cümlesi daha çok anlam kazanıyor. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde, yurdundan edilerek büyük şehire, İstanbul’a, Ankara’ya gelmek zorunda kalan ya da şehirde doğup aile çatısı altında yaşayamayan çocukların durumları ve hikâyeleri ciddiye alınmayı fazlasıyla gerektirdiği gibi, ciddiyet onların haleti ruhiyelerine de siniyor.

Ama neticede onlar yine de çocuk. Hayalleri, umutları, yetişkinlerinkinden farklı olan mutluluk kaynakları var. Hayatta kalmak için bazen yankesicilik, hırsızlık, kaçakçılık yaparak, çöplüklerden eşya ve yiyecek toplayarak, sokaklarda uyuyarak, tek başlarına mücadele vermek zorundalar. Ettikleri her mücadele, Yaşar Kemal’in deyişiyle “yüzlerine kırışıklar” ekliyor ama bilye, top oynamak, lunaparklarda tüylü oyuncaklar kazanmak, sıcak havalarda kimseye aldırış etmeden soyunuverip denize balıklama atlamak da istiyorlar. Yaşar Kemal, 1970’li yıllarda Sur diplerinde, Florya’da, Ankara’nın çeşitli mahallelerinde yaşayan bu “küçük adamlarla” konuşuyor, hem onlara söz veriyor hem de onların hikâyelerini kendisi dillendiriyor. Kemal’in 1970’ lerde yaptığı bu röportajlar o dönemde Cumhuriyet gazetesinde iki ustanın, Ara Güler’in fotoğrafları ve Turhan Selçuk’un çizimleri eşliğinde tefrika hâlinde yayımlanmış, daha sonra 1978’te Allahın Askerleri adıyla kitaplaşmıştı. Yaşar Kemal’in tüm eserlerini yayımlayan Yapı Kredi Yayınları bu röportajları yakın dönemde yeniden bastı. Çocuklar İnsandır başlığı altında yayımlanan kitabın özelliği, Ara Güler’in fotoğrafları ve Turhan Selçuk’un çizimlerine de yer veren özel bir baskı olması. Ciltli, karton kapaklı, 336 sayfalık bu kitabın, konu edindiği gruba, yani çocuklara, gençlere daha kolay ulaşması için, Doğan Kardeş Kitaplığı’ndan Neredesin Arkadaşım adıyla seçme röportajlardan oluşan, görselsiz bir baskısı da yayımlandı. Neredesin Arkadaşım’da 1975 yılının Ekim ayında, Ankara ve İstanbul’un çeşitli semtlerinde yaşayan Oğuz, Metin, Selim, Ali ve Muhterem adlı çocukların yaşamını bizlere tanıtan Kemal, onlara doğrudan söz verdiği için, tanıklık etme şansını bulduğumuz yaşamların her zerresi gerçeklik taşıyor.

“ROBİN HOOD” OĞUZ Zengin çocuklardan “üterek” fakir çocuklara dağıtan misket hırsızı Oğuz ve Ankara’nın Gençlik Parkı’ndaki oyuncak maceraları; öfkeli, dilinden sövgü eksik olmayan, dünyaya köpüren, arkadaşlığı her şeyin üstünde tutan vicdanlı Metin; “on iki değil yüz yirmi yaşında” gösteren Ali; bir gün köyünü tüfekli adamlar basınca yanan ceylanlara türküler yakarak şehire kaçan, gölgesinden bile korkan Selim; hepsi de gerçek hayatın içinden kahramanlar. 1970’lerden günümüze taşınan bu hikâyelerin gerçekliği kadar güncelliklerini koruyor oluşu da dikkat çekici. Yaşar Kemal, Kemal Özer’le yaptığı bir söyleşide “Bir balık tutmak için bin balığı öldüren, küçücük bir toprak parçası için koskoca ormanı yakmaktan çekinmeyen düzensiz bir toplumda bu çocuk hikâyelerinin ne önemi olacaktı?” diyor. Toplum düzeninin dengelerinin en ufak şekilde değişmediği düşünülecek olursa bu hikâyelerin her zaman önemi var.

Kitabın, gerçek çocukların gerçek hikâyelerine dair olduğunu söyledik. Peki, bu durum çocukların anlattığı her şeyin gerçek olduğu anlamına mı geliyor? Hayır, bu çocuklar Kemal’le konuşurken hayallerini de konuşturuyor, gerçekleri abartarak bazen hayalleri doğrultusunda yepyeni hikâyeler uyduruyorlar. Böylelikle onların hayallerine, umutlarına, özlemlerine ve korkularına da tanıklık ediyoruz. “Allahtan sonra en büyük odur,” dedikleri denizlerde, sur diplerinde, sahillerde hayatlarını değiştirecek hazineler bulma umutlarını hiç yitirmeyen bu “Arayıcılar”, hayallerine olduğu kadar yalanlarına da tutunarak, bugün de hayatta kalmaya çalışıyorlar.

Kemal’in soru-cevap şeklinde geleneksel bir röportajdan ziyade, çocukların dünyasını kendi edebi üslubuyla ayrıca aktarması sebebiyle, bir edebi tür saymamız gereken röportaja yeni bir tat getiren bu kitaplar bizleri pembemavi çocuk odalarından çıkarıyor, birlikte yaşadığımızı unuttuğumuz yanı başımızdaki hayatlara davet ediyor.

Neredesin Arkadaşım Yaşar Kemal  Yapı Kredi Yayınları, 112 sayfa
Neredesin Arkadaşım Yaşar Kemal
Yapı Kredi Yayınları, 112 sayfa
Çocuklar İnsandır  Yaşar Kemal  Çizimler: Turhan Selçuk Fotoğraflar: Ara Güler Yapı Kredi Yayınları, 336 sayfa
Çocuklar İnsandır
Yaşar Kemal
Çizimler: Turhan Selçuk Fotoğraflar: Ara Güler Yapı Kredi Yayınları, 336 sayfa
Show More