Behrengi’nin aydınlık masalları

Behrengi’nin aydınlık masalları

Ece ATAER

İranlı yazar Samed Behrengi’nin dünyaca tanınan on bir halk masalı Oğuz Demir’in çizgileriyle Toplu Masallar adı altında yayımlandı. Ülkesinde ve dünyada adalet, demokrasi, eşitlik ve direnişin sembolü haline gelmiş olan Behrengi’nin masallarını tüm çocuklar okumalı.

Büyülü Fener Yayınları Behrengi’ nin Toplu Masallar’ını yayımladı. Oğuz Demir’in çizgilerinin can verdiği kitap Behrengi’nin ilk yazdığı masal olan “Ulduz ve Kargalar”la başlar. Ulduz’un, öyküsünü yazmak isteyen yazara iki şartı vardır: Birincisi yalnızca çocuklar için yazması, ikincisi ise öyküsünü yoksul ve uslu çocukların okuması. Neden mi? Çünkü büyükler öyle dağılmışlardır ki onun öyküsünü anlayıp zevk almaları mümkün değildir! Ulduz’un masalı, üvey annesinin zulmü ve babasının sevgisizliği ile dostları kargalarla birlikte verdiği mücadeleyi anlatır. Küçük kız, sadece ailesiyle değil dogmalarla da savaşmaktadır. Sonunda arkadaşı Yaşar ile özgürlüğe kucak açarlar.

Ulduz’un öyküsü “Ulduz ve Konuşan Bebek” masalıyla devam eder. Ulduz bu öyküde sevgisi ile konuşturduğu bez bebeğinin yitip gitmesini ve halı işçisi Yaşar ile arkadaşlığını dile getirir. Ayrıca konuşan ve geceleyin ormanda dans eden bebekler, onları her türlü kötülükten koruyan, yardımsever binbir çeşit hayvan, iki arkadaşın sırdaşı olur.

“Pancarcı Çocuk”ta 12 yaşındaki Tanrıverdi, çocukları üç kuruşa çalıştıran ve torunu yaşındaki ablasını annesinden isteyen Hacı Guli’ye karşı koyar. “Duvarda İki Kedi” masalında Ak Kedi ve Kara Kedi, karşılaştıkları duvarda güçlerini sınar. “Kar Tanesinin Serüveni”nde dile gelen kar tanesi, yeryüzüne inmesi ve bir su damlasına dönüşmesini anlatır. “Nine ve Sarı Civciv”de masala adını veren iki kahraman kötü kalpli örümceğin yalanlarından en sonunda kurtulur.

“Kel Güvercinci” tabii ki bizim Keloğlan’dır. Her ülkenin bir Keloğlan’ı vardır. Bu sefer de padişahın kızını almak için bir güvercin olur ve muradına erer. “Sevgi Masalı”nda ise kendini beğenmiş padişahın kızıyla akıllı ve onurlu Koç Ali’nin aşkıdır anlatılan. Her iki masalı da öğretmenimiz dağ köylerinden devşirmiştir.

KORKUSUZ KARA BALIK

Gelelim hepimizin masalı “Küçük Kara Balık”a. Küçük balığımız “dünyanın en devrimci balığı”dır. Her şeyi sorgular. Doğduğu yer ona yetmez. Başka diyarları tanımak ve keşfetmek için düşer yollara. Özgürlüğü ve hayalleri uğruna zorluklarla savaşır. Sonunda ondan haber alınmaz. Ama hepimiz onun öyküsünü bildiğimize göre demek ki bir şey olmamıştır ona!

“Bir Şeftali Bin Şeftali”de olgun bir şeftalidir anlatıcı. Küçücük bir şeftali çekirdeği Sahip Ali ve Polat’ın emeğiyle koskoca bir ağaç olur. Ama ağacımız hiç meyve vermez. Neden mi? Çünkü şeftaliler onu yetiştiren  çocukların hakkıdır.

Son masalımız ise “Püsküllü Deve”. Latif, babasının bir aylık maaşıyla dahi alamayacağı bir oyuncak deveye tutkundur. Düşlerinde onu görür. Ta ki deveyi zengin bir ailenin kızı alana kadar. O anda bütün yüreğiyle vitrindeki mitralyöz olmak ister!

1939’da İran’da doğan Samed Behrengi, Azeri bir köy öğretmenidir. Şah’ın baskı yönetimine derlediği masallar ve öyküleriyle karşı koymuş, ülkesinde ve dünyada adalet, demokrasi, eşitlik ve direnişin sembolü haline gelmiştir. Bu yüzden öldürüldüğü düşünülen Behrengi, kendi dilinde üretmenin özlemini her fırsatta dile getirmiş ve eserlerini Farsça yazmıştır. Ona göre çocuklar, yazdıklarını hoş vakit geçirmek için değil, öğrenip bilgilenmek için de okumalı, toplumsal sorunlar hakkında düşünmelidirler.

Toplu Masallar’ın sayfa sayısının fazla oluşu ile puntonun büyüklüğü arasındaki çelişki yaş grubunu belirlemede sorun yaratacak gibi görünse de kitabımız Behrengi’nin tüm masallarını bir arada okuma keyfi yaratması açısından mükemmel görünüyor.