İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Sessiz kitapların çocuk failleri

Tek satır yazı içermeyen sözsüz kitaplarda hikâyenin kurucu unsuru resmin ta kendisi olunca, okura da hikâyeyi kendi hayalgücü ve kavrayış dünyasına göre yorumlamak düşüyor. Aynen, İranlı sanatçı Nazli Tahvili’nin Kâğıttan Şehir adlı kitabında olduğu gibi…

Sema ASLAN

“Resim-kitap”, “resimli kitap” ve “sessiz kitap”, çocuk edebiyatı üzerine çalışan yazar, çizer, akademisyen ve edebiyatseverlerin araştırdığı kavramlar. Her biri, bir başka içeriğe, bir başka üsluba ve biçime işaret ediyor. “Resim-kitap” ile “resimli kitap” arasındaki fark, “sessiz kitap” ile kıyaslandığında çok bariz değil, ince bir ayrım gibi duruyor. Resimli kitaplar, adından da anlaşılacağı üzere, hikâyenin resimlerle, illüstrasyonlarla desteklendiği kitaplar. Görsel unsur, hikâyeyi tamamlamak üzere kullanılıyor bu kitaplarda. Resim-kitap ise metin ile görselin ilişkisinde metnin lehine bir dengenin olmadığı ve çoğu zaman resmin öne çıktığı kitaplara verilen isim. “Picture book” adıyla da anımsanabilecek olan bu kitaplarda hikâye daha çok resimle anlatılıyor. HİKÂYE ANLATAN RESİM Redhouse Kidz’in özellikle vurguladığı “sessiz kitap” ise bu ikisinden bütünüyle farklı. Bu kitaplarda tek kelime, tek satır yazı yok. Hikâyenin kurucu unsuru, resmin ta kendisi. Okur ya da izleyici kişi yazarın/çizerin hikâyesini kendi hayalgücü ve algı/ kavrayış dünyasının sınırları elverdiğince yorumluyor. Bu yanıyla, hangi yaş grubu hedeflenerek yazılmış olursa olsun, sözsüz kitaplar az buz iddialı değil. Edebiyat dünyasının ve edebiyat teorisinin yıllardan beridir tartışa geldiği, okurun da en az yazar kadar kitabın faili olduğu gerçeği, belki hiç bu kadar belirgin bir şekilde çıkmamıştı karşımıza. Sınırları çok esneyebilen bir hikâyeyi yorumlayabilmek, aslında herkesin kendi özgün hikâyesine varabilmesi demek. İranlı sanatçı Nazli Tahvili’nin çalışması olan Kâğıttan Şehir, tüm nesne ve duygu dünyasını kâğıtlardan kuran bir çocuğun macerasını anlatıyor. Bomboş bir odada, tamamen boş bir bilinçteymiş gibi oturan çocuk, küçük bir pencereden içeri giren güneş ışığının aydınlığında kendisine kâğıttan evler, o evlerin açıldığı sokaklar, belki sokakların vardığı kâğıttan sahiller, denizler ve gemiler; bu mutlu ve uyumlu kâğıt dünyasında el ele, yan yana duran, gülümseyen insanlar, dostlar yapar. Özetle, kendine kâğıttan bir dünya kurar. Fakat sonra küçük pencereden içeri ansızın bir kuş girer. Kuş, tüm dengeyi bozarcasına kestirilemez bir güzergâhta kanat çırparken, kâğıt insanlar da sanki onu izler, hatta ona ulaşmaya çalışır. Küçük çocuk, belki de kâğıttan dünyasının, insanlarının, dostlarının kuşun peşinden gidebileceği korkusuyla, bu kez kâğıttan kuşlar yapar. Hatta onları uçurmaya çalışır, ancak başaramaz. Derken kuşlarından biri pencereden dışarı çıkar. Çocuk, yine kâğıtları kullanarak bu kez bir merdiven yapar ve tırmanıp pencereden dışarı bakar… “Boş bilinç” ile “dünyanın varlığı” arasında tek bir adım kalır. Kuşunu oradan kurtarmak için mi, yoksa o varlığın cazibesine yüz çeviremeyeceğinden mi bilinmez, o adımı atar…

İÇERİSİ VE DIŞARISI

Bu bir yorum. Sizinki bambaşka olabilir. (Mesela sekiz yaşındaki kızım, hikâyenin finalini şöyle yorumladı: “Dışarıda kâğıttan hiçbir şey yoktu; tek bir kuş hariç. Onu da zaten çocuk yapmıştı.” Bir tür hayal kırıklığına vurgu yapmayı tercih etti özetle.) Bu tür kitaplar, okurunu genelde oyun kurmaya yönlendirir. Böylelikle hem mesela bir dikkat çalışması yapılabilir hem de yaratıcılığın sınırları genişletilebilir. Kâğıttan Şehir, “okunmaya” daha meyilli bir kitap diye düşünüyorum. Düşünsel güzergâhı, hikâyenin izleyeceği hat, esnemeye çok uygun değil sanki… Yeni sapaklara girip çıkmaya daha yatkın, okuru yönlendirmeye daha uzak olabilirdi belki de. Çizer, kahramanının kendine bambaşka bir dünya kurduğunu anlatmakta son derece başarılı. “İçerisi” ve “dışarısı” ayrımı da kuvvetli. Sadece, bu belirleyicilik yerine, oyuna ve yaratıcılığa biraz daha yer açması, okurunu, tıpkı o küçük pencereden dışarı çıkmaya cesaret eden çocuğu olduğu gibi ayartması ne hoş olurdu…

Kâğıttan Şehir Nazli Tahvili Redhouse Kidz Yayınları, 32 sayfa
Kâğıttan Şehir Nazli Tahvili Redhouse Kidz Yayınları, 32 sayfa
Show More