İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Sen sus, sayfayı çevir de kitap konuşsun

Sima Özkan Yıldırım

“Henüz okumayı bilmeyen çocuklar için dünya, metni olmayan bir resimli kitaba benzer.”*

3-5 yaş arası çocuklarda anlatı üretimini destekleyen kitapları, deneyimsiz bir öğretmenin yegâne kurtarıcısı olarak değerlendirme fırsatım oldu. Hem de ikinci bir dilin öğreniminde. Bu 15 ay süren macerada çocuk kitaplarının mutfağından çıkıp, büyük bir çocuk odasına geçtim. O kitapları tüketenlerin tam ortasına oturdum. Bu sihirli tecrübe, zorunluluktan nasip olmuştu ve onlarla, her birinden inanması güç sonuçlar aldığım, pek çok görsel okuryazarlık “deneyi” yaptım. Kendi taktığım isimle benim “bakar okurlarım”, Türkçe okumayı sökmelerine isteyerek veya istemeyerek sekte vurulan ve kaçışı İngilizce’de arayan, bir kısmı çift dilli, oyunbaz insanlardı.

Bu ay inceleyeceğim kitabın yine Türkçe yazılmış bir resimli kitap, hem de çok merak ettiğim Turuncu Teyze olduğunu öğrendiğimde artık yaptığım gözlemlerden biraz bahsetme zamanımın geldiğini düşündüm. Turuncu Teyze, deneyimli çocuk kitapları editörü olarak ve azınlık çocuk kitaplarına dair çalışmalarıyla yakından takip ettiğim Ebru Akkaş Kuseyri’nin ilk çocuk kitabı. Üstelik, elinin değdiği tüm kitaplardaki suluboya resimlemeleriyle, tek başına bir masal anlatıcısı saydığım İranlı çizer Vaghar Aghaei ile ortak çalışması. Başka yazarların kitapları üzerinde daha önce birlikte çalışmış olmaları, aralarındaki uyumdan da anlaşılabiliyor.

Turuncu Teyze yaklaşık 150 kelimeden oluşan az ama öz metniyle, resimlemeyle anlatının birbirini beslediği bir kitap. Canlı renklerin rolü, hangi tekniğin kullanıldığı, çizimlerdeki yalın ayrıntılar, metnin resmin neresinde durması gerektiği gibi meselelerin önemsendiğini görüyoruz. Bu durum Turuncu Teyze’nin çocuklara sadece okunacak değil, aynı zaman da gösterilecek bir kitap olduğunun en büyük kanıtı. Tıpkı sessiz kitaplar gibi bu kitap da yeniden ve yeniden üretmeye ideal.

İki karakterimiz var: Biri, daha kitabın kapağında tanıştığımız, kitaba adını veren turuncu saçlı, turuncu pabuçlu bir komşu teyze; diğeri oyun oynamayı çok seven, sevimli bir çocuk, Ali. Bizim bakar okurlardan tek farkı okula gitmemesi.

Ali, çocuklarla oyun oynamaya zamanı olan Turuncu Teyze’yle saklambaç oynarken, masanın altına saklanıp da sobelenince, Turuncu Teyze’yi de yanına çağırır. Turuncu Teyze oraya sığamayacağını söyler. Ali de, “Uyu, uyan, küçül!” der. Ali uykuya dalmadan Turuncu Teyze’nin ona, “Uyu, uyan, büyü!” demesi gibi. Ama bu defa Turuncu Teyze’nin cevabı biraz şaşırtıcı, “Öyle şeyler kitaplarda olur Ali’ciğim.” Bir kurmaca metnin içinde olduğunu dile getiren Ali de şöyle karşılık verir: “Biz de bir kitabın içinde değil miyiz zaten?”

Akkaş metnin sonunda bizi oyuna getiriyor. Bu çift katmanlı, üst kurmaca örneği hikâye, son sayfada kurgu ve gerçeklik arasındaki o ince sınırı ve kitaplarla gerçek yaşam arasında kurulan bağı belki de okuryazarlığının çok erken bir evresinde keşfetmeye çağırıyor. Birileri, o sayfayı açmadan önce duraksadığımızı görüp muhakkak, “Haydi sayfayı çevir,” diyecek.

Bir imza etkinliğinde yazarla tanışma şansını yakaladım. Kitabın sonuyla ilgili fikrimi belirttiğimde, Akkaş da hedef kitleye uygunluk açısından emin olmadığını ama gerçekle düşün ayırt edilemediği 3-6 yaş arası bir dönemden bahsetsek de, bizzat çocuklardan çok güzel geri dönüşler aldığını belirtti.

Acaba benim “bakar okurlarım” gelişimsel açıdan kendilerine uygun olmayan bu kitaba nasıl tepki verirdi. Ali’yi komşusuna emanet eden annesinin elini gözden kaçırmayarak, kendi annelerini özleyebilir ve ben metni hiç okumasam da kendi deneyimlerinden yararlanarak kitabı konuşturabilirlerdi. Sadece görsel yorumlamayla hem de. Düşünüyorum da kendilerini karakter olarak çizip, anlatının ve kâğıtların merkezine oturttukları maceralarında, ince motor becerilerini geliştiren tekniklerimizle ciltleyip bastığımız kitapların, Ali’nin bu “ev içi öyküsü”ndeki postmodern esintinden pek bir farkı yoktu doğrusu.

*Erken Okuryazarlık: 0-3 Yaş Arası Çocuk Kitapları, Derleyen: Bettina Kümmerling-Miebauer, Koç Üniversitesi Yayınları, 2015

Turuncu Teyze Ebru Akkaş Kuseyri Resimleyen: Vaghar Aghaei Sarıgaga Yayınları, 28 sayfa
Turuncu Teyze
Ebru Akkaş Kuseyri
Resimleyen: Vaghar Aghaei
Sarıgaga Yayınları, 28 sayfa

 

Show More