Kitaplara dair merakı kışkırtan, okumayı özendiren etkinlikler yayınlamayı sürdürüyoruz.
Yazan: Nilay Yılmaz
Yaş grubu: 8+ yaş
Malzeme: Gerçek nesneler, dergilerden kesilmiş görseller, kutu
Süre: 2 ders saati (uzun soluklu süreç olarak da yapılandırılabilir)
Kazanımlar: Olayları, karakterleri, duyguları ve temaları anlatan nesneler/görseller bulur. Nesnenin seçilen durumla bağlantısını kurup eşleştirir. Olay örgüsünü kurar. Olayları ve durumları sıraya dizer. Soyut ve somut ipuçlarından yola çıkarak tahminde bulunur. Düşüncelerini yaratıcı yollarla ifade eder.
Uygulama: Bu etkinlik ortak okunan bir kitaba yönelik sınıf içi uygulama ya da her öğrencinin bireysel olarak okuduğu bir kitap için ödev ve proje çalışması olarak kullanılabilir.
Birinci Aşama: Hep birlikte, okunan bir kitaptan bir bölüm seçilir. Belirlenen bu bölümü okuyan çocuklar, öykü içinde yer alan olayları ve kişileri düşünür, bunları en iyi simgeleyecek nesneleri ya da görselleri bulurlar. Okuma evde yapıldığında bu simgeleri düşünüp bulmaları için onlara yeterli zaman tanınmalıdır. Okulda yapılan okuma çalışmalarında ise çocuklara öyküdeki kişi ve olayları anlatacak nesnelerin/görsellerin ne olacağını okurken düşünmeleri ve sonraki ders için bunları evden bulup getirmeleri istenir. Çocuklar buldukları nesneleri ve görselleri bir çanta ya da kutu içine koyarlar. Her çocuk kutu boyutunu kendine özel düşünmeli, yani çocuğun kutusu seçtiği nesnelerin sığabileceği büyüklükte olmalıdır. Örneğin; kitaptaki karakter balıklardan hoşlanıyorsa kutu içine bir oyuncak balık ya da balık görseli konulabilir. Öyküde karakterler bir parkta buluştuysa parkı simgeleyen bir ağaç resmi, gerçek bir yaprak ya da bir ağaç dalı düşünülebilir. Sadece karakterler, mekânlar ya da olaylar değil, öyküdeki duyguları simgeleyen nesneler de seçilebilir. Örneğin; karakter ağlamışsa gözyaşını ve üzüntüsünü simgeleyen bir su (pet şişe içinde gerçek su ya da bir su görseli vb. olarak) kutunun içine konabilir. Çocuklar hangi simgeyi kim ve ne için seçtiklerini not alabilirler ya da onlardan bu amaç için tasarlamış olduğunuz formu doldurmaları istenebilir. Bu formu tasarlarken nesnelerin öyküdeki oluş sırasına göre sıralanma bilgilerine de yer verirseniz sonraki aşamayı kolaylaştırmış olursunuz. Ayrıca çocuklara kutuya en fazla 5-6 simge koyabileceklerini anımsatırsanız sonraki aşamaların işleyişi daha kolay olacaktır. Seçilen bu nesneler okunan bölümün ya tamamını ya da bir kesitini kapsamalı, bu kısmın özet simgeleri gibi düşünülmelidir.
İkinci Aşama: Çocuklar nesneleri/görselleri kutularından çıkartıp öyküdeki oluş sırasına göre dizerler. Böylece her çocuğun önünde kitabın o bölümüyle ilgili farklı simgeler yer alır. Çocuklara sınıf içinde dolaşmaları, diğer arkadaşlarının buldukları simgelere dokunmadan onları incelemeleri söylenir (5 dk.). İnceleme yapanlar kendi yerlerine dönerler. Daha sonra kutusundaki nesneleri arkadaşlarına gösterecek bir çocuk (görsel anlatıcı) seçilir. Çocuk bunları öyküdeki oluş sırasını dikkate alarak arkadaşlarına tek tek gösterir. Ancak gösterirken bunların ne olduğunu söylemez, konuşmaz. Diğer çocuklar da sadece bu nesnelere/görsellere ve duruş sıralarına bakarlar. Anlatıcı çocuk simgelerini gösterdikten sonra ikinci turuna geçer. Bu turda konuşur; her nesnenin/görselin ne olduğuna dair arkadaşlarına bir ipucu verir. Örneğin; kutusu içinde bir şapka varsa, onu gösterirken bu şapka karakterle ilgili bir şeyin simgesi diyebilir. Bu bir mekân, bu bir duygu, bu da öyküdeki şu olayla ilgili bir simge vb. diyebilir. Diğer çocuklar yine sadece anlatıcıyı dinler, bir tahminde bulunmazlar.
İkinci turun ardından diğer çocuklara simgelerle ilgili konuşabilecekleri söylenir; onlardan anlatıcı çocuğun simgelerini öyküye gönderme yaparak yorumlamaları istenir. Yani anlatıcıyı dinleyen çocuklar da zaten kitabın aynı bölümünü okudukları ve olayları bildikleri için anlatıcı çocuğun görsellerini o bölümdeki olaylarla eşleştirmeye çalışırlar. Simgeleri yorumlamak isteyen çocuklardan birine söz verilir ve gördüklerinden yola çıkarak arkadaşının olay örgüsünü anlatmasına izin verilir. Daha sonra anlatıcı çocuğa bu yorumdaki simgelerin hangilerinin onunkiyle eşleştiği sorulur. Hep birlikte nesneler/görseller üzerine konuşularak anlatıcı çocuğun olay örgüsü/akışı çıkarılır. Daha sonra başka bir çocuk kendi kutusundaki simgeleri yine aynı biçimde arkadaşlarına sunar.
A. Alternatif Uygulama
Bu çalışma her çocuğa ya da gruba kitabın farklı bölümleri verilerek de uygulanabilir. Grup çalışması ya da bireysel olarak çalışıldığı durumda her bölümü en az 2-3 çocuğun ya da 2 grubun alması istenirse simge karşılaştırması da yapılabilir. Örneğin; kitabın birinci bölümünü çalışan çocuklar ya da gruplar kendi simgelerini dizerler. Aynı bölümdeki aynı olayları anlatan benzer ya da farklı simgelere ve farklı olayları anlatan simgelere bakılır. Aynı bölümü çalışan çocukların ya da grupların olay örgüsünde ortak olmayan detaylar bulunur, aynı bölümü çalışan çocukların/grupların detayları birleştirilerek yeni bir dizgi (sembol sıralanışı) yapılabilir. Böylece aynı bölümün daha da detaylandırılmış farklı bir olay örgüsü tasarlanmış olur.
B. Alternatif Uygulama
Bu uygulamada her grup, kitabın belirli bir bölümünden sorumlu olabilir. Gruplar kendi bölümlerindeki simgeleri diğer gruplara anlatırlar. Daha sonra grupların bu anlatılarından yola çıkılarak bölümler sıraya dizilir. Böylece kitabın bütün bölümlerindeki olay akışının bir sıralaması yapılmış olur; öykü seçilen nesneler ya da görseller aracılığıyla yeniden anlatılır.