Modern masalların anlatıcısı bir beybaba

Yazarın savunduğu, aşılamaya çalıştığı değerleri takdir etmekle birlikte; günümüz çocuğuna bu derece parmak sallayarak, bu denli didaktik seslenmesi eleştirdiğim bir unsur.

Yazan: Özlem Toprak

Masal denince en önce ya annemizin ya da babamızın sesi gelir çoğumuzun aklına. Uykuya dalmadan önce okunan, gizemli dünyalara götürüp, hayaller kurduran büyülü metinler olarak hafızalarımıza kazınmıştır masallar. Andersen, Grimm Kardeşler, Ezop en bilinen, en sevilen masal anlatıcıları olmuşlar, farklı coğrafyalarda yüzyıllar boyu çocuklar kadar büyükler tarafından da ilgiyle okunmuşlardır. Masal türü çocuk kitaplarında da hep ilgi görmüştür. Belki bu nedenle günümüzde çağdaş edebiyatçılar da yeni masallar sunuyor çocuklara. Yeni okul döneminin ilk sayısında elimde modern masallardan bir örnek var. Hem çocuklar hem yetişkinler için yazan, tiyatro edebiyat gibi sanatın farklı kollarında üretimde bulunan Ahmet Önel’in Beybabadan Masallar kitabı.
Elma Yayınları etiketiyle Haziran 2017’de okurlarla buluşan Beybabadan Masallar, ilk olarak Şarkıyla Sallanan Salıncak, Palyaço Kral, Küskün Koca Ağaç ve Beneksiz Mantar isimleriyle dört kitaplık seri olarak 2008 yılında yayımlanmış. Birbirinden bağımsız altı masaldan oluşan kitap, daha önce dört ayrı kitap olarak yayımlanan masalların bir seçkisi niteliğinde. Bu masallarda beybabanın sesi olan yazar, seçtiği konular, savunduğu değerler bakımından çocuklara farklı düşünce kapıları aralamaya gayret etmiş.

Masalların vurguladığı değerler
Her masalda farklı değerleri anlatmayı seçmiş yazar. “Şarkıyla Sallanan Salıncak”ta, sevginin ve paylaşmanın gücüne dikkat çekerken; “Beneksiz Mantar”da arkadaşlık, dürüstlük ve yalanlar üzerine düşündürüyor. “Şen Şakir’in Çiçekleri”nde maddiyatçılık kavramı üzerinden eldekinin kıymetini bilmenin önemine atıfta bulunuyor. “Mutsuz Korkuluk’un Öyküsü”nde ise doğanın dengesini, her canlının yaşam hakkını savunurken yaşadığımız doğayı daha yakından tanımamızı ve sevmemizi hedefliyor gibi. “Balıkçı Oğulcan ile Yunus”ta, çalışmanın önemine; “Uyan Dursun Yağmur Dursun”da fırsatçılık, koşulları kötüye kullanma, zayıflıklardan faydalanma gibi insanın yozlaşan değerlerine farklı açılardan değinmeye çalışıyor.

Masalsı havayı bozan unsurlar
Gel gör ki bütün masalları kitabın isminden de yola çıkarak beybabanın sesinden dinlemeyi/okumayı hedeflerken masalların giriş ve son cümleleri beybaba ve okuyucu arasına yazarın sesini yani bir aracıyı sokuyor. Bu tarz takdim cümleleri okuru bir anda masalın doğasından uzaklaştırıyor. Yine masallardaki kimi diyaloglar sahicilikten oldukça uzak tınılıyor. Son masaldaki küçük Dursun’un “Uyanmasına uyandım ama bana bir kap su yetiştirmezsen yeniden uyuyacağım babacık!” cümlesi, o yaştaki ve anlatılan özelliklerdeki bir çocuğun ağzından çıkmış bir cümle gibi durmuyor. Okurken irkiliyor insan. Aynı şekilde “Şarkıyla Sallanan Salıncak” masalında karşımıza çıkan “salıncağın salınımı” gibi bir kalıp da masal diline uygunsuzluğuyla metnin yaratmaya çalıştığı dünyaya yabancılaştırıyor insanı.
Yazarın savunduğu, aşılamaya çalıştığı değerleri takdir etmekle birlikte günümüz çocuğuna bu derece parmak sallayarak, bu denli didaktik seslenmesi de eleştirdiğim bir diğer unsur. “Sevginin geçit bulup içeri girdiği her yerde sorunlar kolaylıkla çözülür” ya da “İnsan kimi zaman elindeki gerçek zenginliğin asla farkına varmıyor. Şimdi ilk işimiz bahçedeki çiçekleri sulamak olsun” gibi cümleler bu fazla vurgulu mesajlara birer örnek.
Dolayısıyla “bir zamanlar” diye başlayıp yüklemlerin sonuna miş-muş ekleyince masal kitabı olmuyor ne yazık ki. Masalın ana işlevlerinde hayal gücünü tetikleme kısmı eksik kalıyor. Buradaki eksikliğin bir diğer sebebi de kitabın biçimsel zayıflıkları.
Masal kitaplarında, hele ki az sayıda masalın olduğu, az yapraklı kitaplarda metin ve görsel dengesinde bir yakınlık istiyor insan. Görsellerin de en az metin kadar etkileyici, hayal dünyasını zenginleştirici olmasını bekliyor. Gırgır, Sol Haber gibi çeşitli dergi ve gazetelerdeki karikatürlerinden tanıdığımız Sait Munzur’un resimlediği Beybabadan Masallar’da siyah beyaz resimler beklenen desteği, hazzı vermiyor. Karakter çizimleri olay akışından kopuk kalıyor.
Beybabadan Masallar sıcak karakterleri, ilginç olay örgüsüne karşın bahsi geçen sebeplerden ötürü masaldan öte öyküye yakın duran bir kitap. Yine de pek çok değer elimizden kayıp giderken, vurgulanan erdemler insana umut veriyor.