İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Bilge bir ağacın gözünden insanların hikâyesi

Yabancı düşmanlığının ve faşist, milliyetçi eğilimlerin güç kazandığı; mülteci sorunun her ülkede büyük tartışma konusu olduğu bir dönemde bu roman, kimin ev sahibi kimin göçmen olduğunu sorgulatan ve çocukların duyarlılığını geliştiren sağlam bir temele sahip.

Yazan: Karin Karakaşlı

Çocukların didaktik bilgilerden hiç de hazzetmediği, herkesin kendi küçüklüğünden bildiği bir deneyim. “Doğayı sevelim, koruyalım” demekle örneğin, çocuğun içine o sevgiyi aşılayamazsınız. Ama ne mutlu bize ki bunu sağlayabilen kitaplar var. Bunlardan biri de çağdaş çocuk edebiyatının ödüllü yazarı Katherine Applegate’in Dilek Ağacı (Wishtree) romanı. Bir kızılmeşenin ağzından yazılan kitap, doğrudan kalbe nüfuz ediyor.
Tülin Er’in çevirdiği ve Doğan Egmont’tan çıkan Dilek Ağacı, Applegate’in 2015 yılında New York Times çoksatanları arasına giren ve yine aynı yayınevi tarafından basılan Görünmez Kedi adlı eserinin ardından Türkçedeki ikinci eseri. Tam tamına iki yüz on altı yaşında, güngörmüş, bilge ve muzip bir ağaç olan Kızıl, quercus rubra adıyla da bilinen bir kızılmeşe. Baykuşundan, kargasına, kokarcasından keseli sıçanına sayısız hayvana kovuklarında ev sahipliği yapan bu ağacın bir diğer özelliği de her yıl mayıs ayının ilk günü kâğıt, çaput, kurdele ve ipliklerle donatılan bir dilek ağacına dönüşmesi. Hikâye de tam bu noktada başlıyor zaten: “Yaşadığım mahallede insanlar mayıs ayının ilk günü beni ziyaret edip dilek dilerler. Çünkü ben aynı zamanda bir dilek ağacıyım. Hayallerin, özlemlerin ve umutların fısıldandığı bir dilek ağacı. İnsanlarla asla konuşmam. Bu bir kural. Doğadaki tüm canlılar uyar bu kurala, kendi güvenliği için. Ama şimdi bir istisna yapacağım ve size bir hikâye anlatacağım.”
Yakın arkadaşı karga Bongo her ne kadar itiraz etse de bilge ağacın bu kuralı bozmak için önemli bir gerekçesi var. Mahalleye yeni taşınan Müslüman bir ailenin kızı olan Samar’ın çevrenin önyargılarına maruz kaldığını görünce, küçük kızın “Dilerim bir arkadaşım olur,” diyerek fısıldadığı o sırra ortak olmaya karar verir. Komşu oğlan Stephen, bu noktada Kızıl’ın Samar için belirlediği ideal arkadaş adayıdır.
Yüzyıllardır, Amerika kıtasının bu bölgesine yerleşen ve burayı evleri kılarak sahiplenen farklı dil, din ve ırktan insanın hayatına tanıklık etmiş olan Kızıl, Samar’ın sevgi ve özlem dolu kalbinde yüzyıllar önce kendisini dilek ağacı kılan ritüeli başlatan İrlandalı göçmen kızı Maeve’i görmüştür. Her ne kadar kendi deyişiyle “Ağaçlar dinlemek, gözlemek, dayanmak için yaratılmış” olsa da bir ağaç bazen kaderine karşı çıkmak isteğine kapılabilir. Hele de müdahil olmak, değiştirmek, dönüştürmek istediği bir şeyler varsa…

Acısıyla tatlısıyla hayat
Büyük puntolu baskısı ve Charles Santoso’nun her sayfaya yayılan sevimli çizimleriyle minik okurları ilk bakışta çekecek olan Dilek Ağacı’nda Katherine Applegate, farklı ağaç ve hayvan türlerini ayrıntılarla örülü yalın bir dille unutulmaz tiplemeler olarak yaratmış. Bu açıdan roman, ancak botanik kitaplarının yarışabileceği çok zengin, renkli bir içeriğe sahip. Kızıl’ın muzip dilinden hayvanların bilinmedik özelliklerini, ağaçların gelişimini ve iletişimini izlemek, küçük okurlar için kuşkusuz çok keyifli bir deneyim olacak. Öte yandan yazar, sıradan bir doğa güzellemesi yapmaktan da ısrarla kaçınmış. Bu da hikâyenin samimiyetini ve etkileme gücünü arttırıyor. Tıpkı şu satırlarda olduğu gibi: “Ama bu bir peri masalı değil ve sihir falan da yok. Hayvanlar da insanlar gibi kaynak bulmaya uğraşır. Birbirlerini yerler. Üstün olma savaşı verirler. Kötü şeyler yaparlar. Doğa her zaman güzel, adil ya da sevecen değildir. Ama bazen sürprizler olur. Ve Samar da her bahar gecesi, dinginliğin güzelliğini ve kabullenişin zarafetini hatırlattı bana…”

Sevginin gücü
Sevilen kitaplarıyla her dilde ve coğrafyada çocuklara ulaşan Katherine A. Applegate 1956’da Amerika’da doğdu. 2013 yılında Ben, Yalnız İvan adlı kitabıyla Newberry ödülünü kazandı. Home of the Brave adlı kitabı School Library Journal tarafından Yılın En İyi Kitabı seçildi ve Golden Kite Ödülü ile çocuk kitaplarında Josette Frank Ödülü aldı. Eşi Michael Grant ile dünya çapında 35 milyon kopyadan fazla satan Animorphs serisini yazan Katherine Applegate eşi, iki çocuğu ve evcil hayvanlarıyla birlikte California’da yaşıyor.
Yazar Applegate, kitabını “yeni gelenler ve onları buyur edenlere” ithaf etmiş. Yabancı düşmanlığının ve faşist, milliyetçi eğilimlerin güç kazandığı; mülteci sorunun her ülkede büyük tartışma konusu olduğu bir dönemde bu roman, kimin ev sahibi kimin göçmen olduğunu sorgulatan ve çocukların duyarlılığını geliştiren sağlam bir temele sahip. Bir anlamda Applegate bu anlatısını adeta sevginin gücüne adamış. Hayatın zorluklarını, insanlar arası iletişimin sıkıntılarını, hoyratlığı ve hayal kırıklıklarını anlatırken, sevginin şifalandırıcı özelliğini vurgulamayı hiç ihmal etmiyor. Her canlının hayatının nasıl da birbirine bağlı olduğunu ve doğayı gerçekten sevmenin, ancak insanın nasıl eşsiz bir bütünün parçası olduğunu kavramasıyla mümkün olacağını gösteren Dilek Ağacı, hayatın mucizelerini içtenlikle selamlıyor. Bir yandan da söz konusu mucizelerin gökten düşmediğini, emek, inanç ve umutla doğrudan insan eliyle örüldüğünü usulca anımsatıyor.
Evlerde ve sınıf ortamlarında keyifli sohbetlere, ufuk ve kalp açıcı sohbetlere vesile olabilecek Dilek Ağacı, çocuklar kadar yetişkinlere de iyi gelen sıcacık bir öykü. İhtiyacı olan herkesin içinin ısınması dileğiyle…

 

 

 

Dilek Ağacı
Katherine Applegate
Türkçeleştiren: Tülin Er
Doğan Egmont Yayıncılık, 240 sayfa
Show More