İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Bir Çocuk Kitapları Semineri

BEMHM’nin çıkardığı çocuk kitaplarının bazılarında çocuğu eğitmek kaygısı, edebiyat kaygısından daha ağır basar.

Yazan: Doğan Gündüz

“O günlerde, gazetede bir ilan gördüm (1962). Ankara’da Türk Amerikan kültür ve yardımlaşma kurumlarının işbirliğiyle ‘Çocuk Kitapları Yazma Semineri’ düzenleniyordu. Bir hafta sürecek bu seminerde Türk ve Amerikalı çocuk kitabı uzmanları ders verecekti… Gün boyu süren seminere otuz kadar yazar adayı kabul edilmişti. Dönemin tanınmış yazarları ve dil uzmanlarının yanında, Amerikalı çocuk edebiyatı uzmanları da dönüşümlü olarak bize ders veriyorlardı.” Gülten Dayıoğlu, anı kitabında, yazarlık yolculuğunun başlarında katıldığı bir seminerden böyle söz eder.
Bu seminer, Türk Hükümeti ve Amerikan İktisadi Yardım Teşkilatı’nın (AID) iş birliği sonucunda kurulan, Milli Eğitim Bakanlığı Yayım Müdürlüğü Basılı Eğitim Malzemeleri Hazırlama Merkezi (BEMHM) tarafından düzenlenmiştir. “Türk Eğitim alanındaki bu yeni teşebbüs, milli gelişmeyi amaç edinen hükümet programının bir yönünü teşkil etmektedir. BEMHM’nin, öncelikle üzerinde durduğu husus, editörlerin, yazarların ve diğer personelin, modern ders kitapları vücuda getirmek için lüzumlu bilgilerle yetişmesini sağlamaktır.”
“Sonunda seminer bitti. Öğrendiğimiz bilgileri derleyerek bir ya da iki adet, resimlemeye uygun çocuk kitabı yazmamız istendi. ‘Kırmızı Bisikletin Binicisi’ adlı kitabı yazıp Ankara’ya gönderdim.” Gülten Dayıoğlu’nun yazdığı Kırmızı Bisikletin Binicisi çocuk ve gençlik edebiyatında yetkinleşecek bir yazarın müjdecisidir. Bu kitapta, günlerdir umutsuzca beklediği oyuncakçı vitrininden, Cengiz’in babası tarafından satın alınan Kırmızı Bisikletin Binicisi’nin hikâyesi anlatılır. Eve gelir gelmez ortalıkta fırıl fırıl dönen kurmalı bisiklet, Cengiz’in gözdesi olur. Oyuncağını uyurken bile başucundan ayırmaz, ta ki bir gün kazayla arızalanana kadar. Hem Cengiz hem de Kırmızı Bisikletin Binicisi bozulmayla gelen ayrılığa çok üzülür. Misafirliğe gelen Cengiz’in dayısı oyuncağı tamir edince ikisinin de mutluluklarına diyecek olmaz.
BEMHM’nin çıkardığı çocuk kitaplarının bazılarında çocuğu eğitmek kaygısı, edebiyat kaygısından daha ağır basar. Adnan Ardağı’nın İyilikler Perisi buna güzel bir örnektir. Dünyadaki çocuklar için endişelen İyilikler Perisi, “Savaşlar, hastalıklar, zelzeleler, açlıklar hep çocukları acılar içinde kıvrandırır” diye düşünür. Meltemleri yanına çağırarak insanlara “Birleşmiş Milletleri kurunuz” mesajını taşımasını ister. Meltemler birçok ülkeyi dolaşıp bu mesajı iletirler. Birleşmiş Milletler’in kuruluşunun ardından çocuklara yardım için UNICEF, modern eğitimi yaymak için de UNESCO kurulur. İyilikler Perisi savaşlar olmasın diye kurulan Birleşmiş Milletler’in Kuzey-Güney Kore arasındaki savaşı, savaşsız bir çözüm yerine savaşarak durdurmasından övgüyle söz eder.
Serinin diğer kitaplarından Ali Hayvanlar Bahçesinde ile Can’ın Bir Köy Gezisi tema olarak birbirine yakındır ve ikisinde de yazar adına yer verilmemiştir. Babasıyla hayvanat bahçesini gezen Ali’ye, babası hayvanları tek tek tanıtır. Fil, zebra, zürafa, aslan, kaplan gibi hayvanlar temel özellikleriyle anlatılır. Can’ın Köy Gezisi’nde de Can babasıyla köye gider ve orada çoban köpeği, ördek, eşek, kambur deve gibi hayvanlarla karşılaşır. Mehmet İhsan Bulur’un yazdığı Ormanda Bir Balo, canı kuzu çeken bir kurdun, hile ile bir kuzuyu ağına düşürme hikâyesidir. Kuzu ateş böceklerinin yardımıyla acımasız kurdun tuzağından kurtulur. Adnan Ardağı’nın diğer kitabı Zavallı Korkuluk ise çirkinliği yüzünden hiç dostu olmayan bir korkuluğun hikâyesidir. Onun bu hâline acıyan Ayşe korkuluğa kendi elbiselerini giydirir ve evinin bahçesine taşır. Böylece korkuluğun hem bir evi hem de dostları olur.
BEMHM tarafından “Çocuk Kitapları” serisi içinde her biri on binlerce basılan yaklaşık on beş kitap yayımlanır. Bunun haricinde yine aynı merkez tarafından hem çocuklar hem de Âli okullarında okuma yazma öğrenen büyüklere yönelik “Yardımcı Okuma Kitapları” başlığı altında da kırk kitap yayımlanır.
Öğrencilerin fiziksel gelişimleri için ilkokullara gönderilen süt tozu, 1950-1960’lı yıllardaki Amerikan yardımları içinde sembol ürünlerden biridir. BEMHM tarafından bastırılan kitaplar da “Amerikan yardımıyla milli gelişmeyi amaç edinen” hükümetin süt tozu ulaştırdığı okul kütüphanelerinin raflarında yerlerini alır.

Kırmızı Bisikletin Binicisi
Gülten Dayıoğlu • Resimler: Nevide Gökaydın • MEB Yayım Müdürlüğü, BEMHM, Ankara, 1965 • 16 Sayfa
İyilikler Perisi
Adnan Ardağı • Resimler: Kayıhan Keskinok • MEB Yayım Müdürlüğü, BEMHM, Ankara, 1963 • 24 Sayfa
Ali Hayvanlar Bahçesinde
Resimler: Mustafa Ayaz, Fevzi Saydam, Hayati Severoğlu • MEB Yayım Müdürlüğü, BEMHM, Ankara, 1963 • 22 sayfa

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Can’ın Bir Köy Gezisi
Resimler: Kayıhan Keskinok • MEB Yayım Müdürlüğü, BEMHM, Ankara, 1963 • 14 Sayfa
Ormanda Bir Balo
Mehmet İhsan Bulur • Resimler: Nevide Gökaydın • MEB Yayım Müdürlüğü, BEMHM, Ankara, 1965 • 14 Sayfa
Zavallı Korkuluk
Adnan Ardağı • Resimler: Nevide Gökaydın • MEB Yayım Müdürlüğü, BEMHM, Ankara, 1965 • 28 Sayfa

 

Show More