Sessiz sedasız bir papağan

Schami, bu hikâyesinde, eve alınacak bir evcil hayvan üzerinden çocuğun aile içindeki konumunu eleştirir.

Yazan:Olcay Mağden Ünal

Suriye’den esen, Almanya’dan gürleyen bir masalcı: Rafik Schami. Nerede bir kitabını görsem, alır okumaya dalarım. Kimin evinde bulsam, orayı yuva sayarım.
Kelimeleri insanı uçan bir halıya oturtur, alıp bulutlara çıkarır, orada Ay da olur insan yıldız da; Arap dünyasına da girer Avrupa’ya da. Asıl adı Suheil Fadél olan yazarın takma adının “Şamlı bir dost” anlamına gelmesine şaşmamak gerek. O masallarını, kitaplarını, sözlerini dinleyen herkese, anlattıklarıyla dost olur. Masalları Binbir Gece Masalları’nı andırır kitaplarında toplumsal konuları da ele alır. Özellikle Bir Avuç Yıldız adlı otobiyografik romanında Şam’da geçen gençlik yıllarını, çevresinde yaşananları anlatır. Ancak her ne anlatırsa anlatsın dilindeki o büyülü ritmi yansıtmaktan geri durmaz. İyi ki de durmaz.

Bu Papağan Değil ki! Schami’nin yine o benzersiz üslubuyla kaleme aldığı bir çocuk kitabı. Günün birinde bir adamla karısı evlerinde bir şeylerin eksik olduğundan bahsederler, çünkü bir evcil hayvanları yoktur. Aslında kızları Lina’nın da bu konuda söyleyecekleri vardır ama o sadece bir çocuktur ve evde söz hakkı yoktur. Adam eve kedi alınmasına, karısı da köpek alınmasına karşı çıkınca soluğu evcil hayvan satan dükkânda alan anneyle baba, bir papağan almaya karar verirler. Satıcının dediğine göre papağanlar eve göz kulak olup, hırsızları bile kaçırırlar, üstelik cümleleri de hatasız tekrar edebilirler. Ancak hiçbir şey adamla karısının beklediği gibi gitmez, papağan ısrarla söylenenleri tekrar etmez. Önce kadın onu çalıştırır, sonra da eve bir papağan aldıklarını vakit kaybetmeden arkadaşlarına yetiştiren adam. Ama nafile. Sonuç hep aynıdır: öylece uykuya dalan bir papağan ve sinirden küplere binmiş bir yetişkin. Bu sırada Lina’ysa evdeki kuşun papağan olmadığını söyler ama kimse onu dinlemez. Annesiyle babası papağanı derhal aldıkları dükkâna geri götürmeye karar verirler. Lina, ısrarla bunun bir papağan olmadığını tekrarlarken üzgün gözlerle kuşun kafesine bakar.

Neyse ki satıcı, adamla karısını ikna eder. Eve döndüklerindeyse Lina bunun bir papağan değil, şakağan olduğunu söyler. Bunun üzerine kuş konuşmaya başlar, ancak o, söylenenleri tekrar eden bir papağan değildir, zaten papağan da olmadığı için kendi istediği gibi konuşur durur. Böylece papağan sandıkları bu şakağanın epey konuşkan ve de serüven dolu hikâyeler anlatan bir kuş olduğu ortaya çıkar.

Schami, bu hikâyesinde, eve alınacak bir evcil hayvan üzerinden çocuğun aile içindeki konumunu eleştirir. Lina, karar sürecinin hiçbir aşamasında konuya dâhil edilmemiştir, üstelik bu, doğrudan hane içindeki herkesi etkileyecek bir meseledir. Çocuğun sesi yetişkinler için bir vızıltıdan öteye geçemezken sorunu çözen de bizzat o vızıltının sahibidir. Nedense çocuklarımız sadece onları bir fotoğraf karesine sıkıştırıp, kendi kişisel tatminimizi sağlamak amacıyla sanal evrenin karanlık doğasına saldığımızda söz sahibi olabiliyorlar. Ki bunu mümkün kılan da genelde bizim onlara iki tırnak işareti arasına sıkıştırarak yaptığımız dublaj oluyor. Bunun dışında nasıl oyun oynamaları, oynarken hangi sözcükleri kullanmalarına bile biz yetişkinler karar vermek istiyoruz. Söz hakkı tanımadığımız
varlıkların birey olmalarını bekliyoruz. Verilen kararlara dâhil etmeden gün geldiğinde kendi kararlarını almalarını umuyoruz. Sonra da yanlarında, bizi hiç dinlemeyenler tarafından yönetildiğimizi, her gün yeni bir kararın içimizden tek bir kişiye bile sorulmadan tepemize indirildiğini tekrarlayıp duruyoruz. Üstelik bizim elimizde seçme hakkı varken, söylediklerine kulak asmadığımız çocuğumuzun böyle bir hakkı olmadığını göz ardı ettiğimizi bile fark etmiyoruz. İnsan hayret ediyor, ne tuhaf bir döngü!

Bol ödüllü yazara bu kitabında bol ödüllü çizer ve yazar Wolf Erlbruch eşlik ediyor. Kendisi aynı zamanda kitaplığımın en değerlilerinden Ördek, Ölüm ve Lale kitabının da yazarı ve de çizeri. Sıra dışı çizgileriyle kendini belli eden sanatçı bu kitaba da farklı tarzını yansıtmayı başarmış. Böylece ortaya göze de gönle de hitap eden bir eser çıkmış.