Çocuk Edebiyatı Çocuk Kitapları

Çocuk Edebiyatı Çocuk Kitapları, 1975 yılında çocuk ve gençlik kitaplarında ve edebiyatında yeni bir dönemin başladığını belgeleyen iyi bir derleme, önemli bir kaynak olarak bu alanda kalem oynatanları yanına çağırıyor.

Yazan: Doğan Gündüz

Çocuk kitapları, edebiyatı ve resimleri üzerine 1974-1975 yıllarında yapılan açık oturumları, seminer ve komisyon çalışmalarını, sergileri, konferansları, istatistiki ve bibliyografik bilgileri içeren Çocuk Edebiyatı Çocuk Kitapları kitabı tam kırk üç yıl öncesinden bugüne çocuk edebiyatımızın gelişimini anlamak için bize ışık tutuyor.

Kitabın girişindeki “Çocuk Kitapları Sorunu Ulusal Sınırları Aşıyor” başlıklı yazısında Dr. Robert Anhegger, hem kitabın içeriğinden hem de Türk-Alman Merkezi olarak 1950’den sonra çocuk kitapları konusunda yaptıkları çalışmalardan söz ediyor. 3-12 Aralık 1974 tarihleri arasında Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda “Federal Almanya’da Resimli Çocuk Kitapları” başlıklı bir serginin açılmasında Türk-Alman Kültür Merkezi Yönetmeni Dr. Anhegger’in çabası büyüktür.

Kitabın “Çocuklar-Resimler-Kitaplar” başlıklı ikinci yazısında Klingspor Müzesi Yöneticisi ve Uluslararası Çocuk Kitapları Kurulu Başkanı Dr. Halbey, Almanca konuşulan ülkelerdeki çocuk kitaplarının durumunu değerlendirip resimli iyi kitapların önemini vurguluyor.

Sergi vesilesiyle 10 Aralık 1974’te gerçekleştirilen “Türkiye’de Resimli Çocuk Kitapları Sorunu” başlıklı açık oturumun deşifreleri kitabın üçüncü bölümünü oluşturuyor. Bu konuda ilk kez yapılması sebebiyle özel bir yere sahip olan açık oturuma İstanbul Edebiyat Fakültesinden Dr. Meral Alpay, yayıncı Ramazan Arkın, Devlet Güzel Sanatlar Akademisi profesörlerinden Namık Bayık, yazar ve kültür danışmanı Vedat Nedim Tör ve oturumu yöneten Mustafa Usluer katılmış. Alpay konuşmasında “çocuk için yazacak, ya da çocuk için resim çizecek sanatkarlardan çocuk dünyasını tanımayı, ondan etkilenmeyi, onu bilmeyi istemenin” bir hak olduğunun altını çiziyor. Vedat Nedim Tör, özellikle resimli romanların çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerine vurgu yaparak, bunların “çocukta okuma sabrı, zevki ve kültürü geliştiremediğini, moral sağlıkları için tehlikeli ve zararlı” olduğunu söylüyor. Yayıncı Ramazan Arkın çocuk edebiyatının, edebiyatın diğer dallarına kıyasla cılız olduğunu aktarsa da çocuk kitaplarının son on yıl içinde büyük aşamalar kaydettiğini, günden güne artan resimli çocuk yayınlarının yarın için ümit verdiğini belirtiyor. Prof. Namık Bayık ise konuşmasında “iyi bir çocuk kitabı meydana getirebilmek için iyi illüstratörler, takdim yeteneği olan iyi yazar, sanatçı ve yayıncılara ihtiyaç var” vurgusunu yapıyor. Mustafa Usluer, “her çocuk kitabının grafik sanatının bir gösterisi olduğunu, çocuk kitabında metni teşkil eden sözle anlatım unsurları ile grafik unsurların eşit değere sahip olduğunu” anlatıyor.

“Kütüphanecilik ve Sanat Açısından Çocuk ve Gençlik Kitapları” başlıklı dördüncü bölüm, Dr. Halbey’in 24-30 Mart 1975’teki Kütüphanecilik Haftası nedeniyle İstanbul Millet Kütüphanesinde verdiği konferansın metninden oluşmaktadır. Resimli kitapların sanat ve kütüphanecilik açısından ele alındığı bu yazıda yazar dünyanın farklı ülkelerinde üretilen çeşitli kitaplardan resimli örnekler vererek çocuk kitaplarındaki metni ve resmi algılama, yorumlama şekillerine değiniyor. Münih’te Jella Lepman’ın kurduğu Uluslararası Çocuk Kütüphanesi ve Almanya’daki Çocuk ve Gençlik yayınlarının durumu Dr. Halbey’in konferansta anlattığı diğer konulardır.

İlki 1939 yılında gerçekleştirilen Türk Yayın Kongresi’nin ikincisi 24-27 Ocak 1975 tarihinde yapılır. İkinci Kurultay’da “Ansiklopediler ve diğer müracaat kitapları, çocuk ve gençlik yayınları, okul kitapları” adlı komisyon bir rapor sunmuştur. Çocuk ve gençlik yayınları üzerine önerilerin yer aldığı bu raporu hazırlayan komisyonun başkanı Dr. A. Ferhan Oğuzkan’dır. Üyeler arasında Fakir Baykurt, Agop Dilaçar, İsmet Kür, Şevket Rado, Rakım Çalapala gibi bilinen isimler de vardır. Bu komisyonun raporu kitabın beşinci bölümünde yer almaktadır.

Kurultay sonrasında 21-30 Nisan 1975 tarihinde “Çocuk ve Gençlik Yayınları Sorunları” üzerine bir seminer düzenlenmiştir. Bu seminerde dört ayrı komisyon çalışma yürütmüş ve raporlar hazırlamıştır. Kitabın altıncı bölümü bu komisyonların raporlarından oluşmaktadır. “Çocuk yayınları yayım programı geliştirme”, “Çocuk yayınlarının fizik yapısı”, “Çocuk ve gençlik yayınlarının telif hakkı, dağıtım ve örgütlenmesi”, Görsel ve işitsel araçlarla çocuk yayınları” komisyonların rapor hazırladıkları konulardır.

Kitabın yedinci bölümünde, 4 Ekim 1975’te İstanbul Radyosunda düzenlenen çocuk edebiyatı ve çocuk kitaplarının tartışıldığı oturumun çözümlemelerine yer verilmiştir. Gülsen Tuncer’in sunduğu programa konuşmacı olarak Erdal Öz (Yazar ve Arkadaş Kitaplar yönetmeni), Ülkü Tamer (Ozan, çevirmen ve çocuk edebiyatı yazarı), Tan Oral (Çizer), Gülçin Alpöge (Eğitimci, yazar) katılır.

Yayımlandığı yıllarda çocuk ve gençlik edebiyatıyla ilgili çıkan kitap, ansiklopedi, yıllık ve özel sayıların listelendiği bir kaynakça ile kitap sona ermektedir.

Çocuk Edebiyatı Çocuk Kitapları, 1975 yılında çocuk ve gençlik kitaplarında ve edebiyatında yeni bir dönemin başladığını belgeleyen iyi bir derleme, önemli bir kaynak olarak bu alanda kalem oynatanları yanına çağırıyor.