Başka türlü bir tedavi

Williams’ın Ormandan Çıkış kitabıyla benzer durumdakilere kelimenin tam anlamıyla bir yol haritası çizmesi; üstelik deneyimlerini bir grafik romanla aktararak görünür kılması önemli.

Yazan: Ceyhan Usanmaz

Yaşam yolunun ortasında, kendisini bir ormanda bulduğunu söylüyor Brent Williams. Özellikle büyük şehirlerde yaşıyorsak, aslında çoğu zaman hepimizin içinde bulunmak isteyeceği bir durum bu. Ormanda dolaşmanın, doğayla bir olmanın hissettireceklerini, olumlu etkilerini tahmin etmek zor değil. Williams’ın bahsettiği ise farklı, “karanlık” bir orman. Baş ve boyun ağrılarının eşlik ettiği uykusuz gecelerin, iştahsızlığın hüküm sürdüğü, yalnızlıkla birlikte daha da kuytularına sürüklenmekten korktuğu bir orman bu; yani, o aklımıza ilk gelen orman görüntüsünden bir hayli uzakta…

Williams’ın yaptığı benzetmeyle devam edersek; yabancısı olduğumuz tehlikeli bir ormanda yolumuzu kaybedersek ne yaparız peki? En mantıklı çözüm, kendi başımıza başarıya ulaşacağımız yanılgısına düşmeden,yardım bulmaya çalışmak olacaktır elbette. Williams da içinde bulunduğu ruh hâlinden kurtulmaya çabalıyor çabalamasına (meditasyon yapıyor, natüropatlara, homeopatlara, ayurvedik şifacılara, akupunkturculara gidiyor) ama “gerçek” bir tedaviye başvurması gerektiğini ve her şeyin kabullenmekle başladığını biraz geç keşfediyor.

Evet, Brent Williams, “karanlık bir orman” diyerek depresyon ve kaygıdan söz ediyor. Yaşama arzusunun yok olduğu bir noktadan nasıl geri döndüğünü de Ormandan Çıkış isimli kitabında paylaşmış. Öncelikle hasta olduğunu kabullenmenin ve bir tıp merkezine başvurarak kendisi için doğru tedavi yöntemini belirlemenin altını özellikle çiziyor. (Her ne kadar Brent Williams için doğru karar verme anının kitabın genel atmosferine pek uymadığını düşünsem de sonuç olarak anlatılanın kişisel bir deneyim olduğunu da göz ardı etmemek gerek.)

Williams’ın Ormandan Çıkış kitabıyla benzer durumdakilere kelimenin tam anlamıyla bir yol haritası çizmesi; üstelik deneyimlerini bir grafik romanla aktararak görünür kılması önemli. Bu arada illüstrasyonların Korkut Öztekin’e ait olduğunu da özellikle belirtelim.

(Korkut Öztekin, Osmanlı Anadolusu kırsalında geçen hayalet öykülerinin toplandığı, Türk çizgi roman serisi Deli Gücük’teki çalışmalarıyla tanındı. Clive Barker’ın Hellraiser: The Dark Watch serisinde Tom Garcia’ya destek verdi. Yakın zaman içerisinde, Frank Miller’in RoboCop: Last Stand çizgi roman serisinde başçizer olarak çalıştı.)

YENİDEN BAĞ KURMANIN YOLLARI
Depresyon, maalesef, güncelliğini kolay kolay kaybedecek bir mesele gibi görünmüyor şimdilik. Ancak onunla mücadele yöntemleri de sunulan yol haritaları da benzer bir gelişim süreci gösteriyor. Dolayısıyla Brent Williams’ın Eylül 2018 tarihli Ormandan Çıkış kitabının yanı sıra, Johann Hari’nin Türkçede çok yakın bir zaman önce yayımlanan Kaybolan Bağlar kitabının da adını mutlaka anmalıyız burada.

Johann Hari de tıpkı Brent Williams gibi, depresyonu kişisel olarak deneyimlemiş bir isim. Bir taraftan da üç yıl içinde altmış bin kilometreden fazla yol kat ederek dünyanın dört bir yanından sosyal bilimcilerle, depresyon ve kaygının derinliklerine inmiş insanlarla ve buradan kurtulmuş olanlarla iki yüzden fazla söyleşi gerçekleştirmiş bir araştırmacı gazeteci… İşte bu iki koldan edindiği bilgileri de Kaybolan Bağlar kitabında bir araya getirmiş; şöyle diyor: “Ben kendi hayatımda depresyon hakkında iki hikâyeye inanmıştım. Hayatımın ilk on sekiz yılında bunun ‘tamamen kafamın içinde’ olduğunu düşünmüştüm – yani gerçek değildi, hayaldi, sahteydi, şımarıklıktı, utanç vericiydi, zayıflıktı. Sonraki on üç yılda ise yine ‘tamamen kafamın içinde’ olduğuna inanmıştım ama bu defa çok farklı bir şekilde: Beyindeki bir arızadan kaynaklanıyordu. Ama bu hikâyelerin ikisinin de doğru olmadığını öğrenecektim. Depresyon ve kaygının bu kadar yükselişte olmasının öncelikli sebebi kafamızın içinde değildi. Ben bu sebebin büyük ölçüde etrafımızdaki dünyada ve o dünyada nasıl yaşadığımızda yattığını keşfettim.”

Johann Hari, depresyon ve kaygının klinik olduğu kadar ekonomik ve sosyolojik boyutlarını da hesaba katarak yapmış araştırmasını. Hatta sosyolojik yönüne daha çok vurgu yaptığını söyleyebiliriz. Sonuç olarak da “kopukluk / bağlantısızlık” ortak paydasında dokuz neden belirlemiş; doğuştan ihtiyaç duyduğumuz ama anlaşılan bir noktada kabettiğimiz bir şeyden uzak düşme biçimleri: anlamlı çalışmadan, diğer insanlardan, anlamlı değerlerden, çocukluk travmasından, statü ve saygıdan, doğal dünyadan ve umutlu ya da güvenli bir gelecekten kopuk olmak ile birlikte genlerin ve beyindeki değişimlerin gerçek payı. Üstelik, bu nedenleri sıralayıp bırakmıyor. Tek tek saydığı nedenlere yine tek tek çözüm de öneriyor, yeniden bağ kurmanın yollarını gösteriyor. Elbette kesin bir reçeteden söz etmiyor Hari; depresyon ve kaygının “yalnızca” bu nedenlerden kaynaklanmadığını, henüz keşfedilmemiş başka nedenlerin olacağını ve kişisel farklılıkların farkında ama kapsamlı bir yol haritası çiziyor.