Matematiğin aydınlık hikâyesi

Sümeyra Güzel, kitabında eğlenceli bir üslup kullanmayı ve içerik oluşturmayı hedeflemiş. Amacına ulaşmak için de hikâye anlatımının geniş olanaklarından yararlanmış.

Yazan: Toprak Işık

Bir Matematik Hikâyesi, Sümeyra Güzel tarafından yazılmış. Gökçe Yavaş Önal da çizgileri ile katılmış bu çalışmaya. Tudem Yayınlarının yayımladığı kitap, hem matematiği sevenler hem de sevmeyenler için…

Kitabın adı, yazarın matematiğe nasıl bir üslupla yaklaştığını açık ediyor. Matematik eğitimi hiç kuşku yok ki dünyanın bütün ülkeleri için çok önemli. Bizim için daha da önemli; çünkü ne yazık ki olmamız gereken noktanın çok gerisindeyiz. “Yerimiz bu yer değildir, yükselmeliyiz,” diyorsak hiç beklemeden ve hiç üşenmeden yapmak zorunda olduğumuz çok şey var. Ve şu kesin ki matematik kendisine verilen emeği inkâr etmiyor.

Galileo, “evrenin şiiri matematiğin dilinde yazılmıştır,” demişti. Bu dil, evreni dip bucak anlamak isteyenlerin elinden tutuyor. Uzaya açılıp milyonlarca ışık yılı uzaklara onun sayesinde gidebiliyoruz. Denklemlerle kurulan köprülerden atomun çekirdeğine girmekle kalmayıp kuarkların bile ötesine geçmek mümkün.

Aynı matematik, bilimsel üretimin de lokomotifliğini yapıyor. Bilimsel üretim, teknolojiyle içiçeliği nedeniyle belki de hiçbir zaman günümüzdeki kadar önemli olmamıştı. Büyük olasılıkla gelecekte bu önem daha da artacak. Dolayısıyla matematik de şimdikinden bile daha gerekli olacak. Matematikteki yetersizlik bir ülkenin kalkınma yolunu kapatan dev bir kaya gibi… Onu oradan çekmek için bir eğitimci ordusunun kayanın altına girmesi gerekiyor. Matematik eğitimi için emek veren herkese öncelikle, eline sağlık denilmeli. Sümeyra Güzel’e de ilk söylenmesi gereken bu.

Konuya ilişkin en önemli sorunlarımızdan biri, matematiği gençlerimize yeterince sevdiremiyor olmamız. Sümeyra Güzel, kitabında eğlenceli bir üslup kullanmayı ve içerik oluşturmayı hedeflemiş. Amacına ulaşmak için de hikâye anlatımının geniş olanaklarından yararlanmış. Ta en başından başlatmış macerayı; matematiğin doğduğu döneme kadar gitmiş. Sayıların ve işlemlerin, hayatın olağan akışı içinde yaşantımıza girdiğini vurgulamış.

Bugün, matematiği bir yandan yapay zekâ teknolojisinin ana damarı olarak kullanıyorken diğer yandan hayatın en basit alanlarında da ondan yararlanmayı sürdürüyoruz. Sümeyra Güzel, günlük yaşam matematiğini güzel örneklerle okuruna tanıtmış.

Büyük matematikçimiz Cahit Arf, “matematiği ezberlemeyin, kendiniz yapın ve anlayın,” demişti. Kitapta da ezberciliğin iyi matematiğe ne kadar uzak durduğunun vurgulanması takdir edilesi… Ezbercilikten medet ummamız, matematikte bizi geriye çeken en önemli nedenlerden biri… Sümeyra Güzel, matematiğin ezberden nasıl kurtarılacağını gösteren örneklere de yer vermiş. Bu kapsamda, minik Gauss’un o meşhur hikâyesini unutmamış. Büyük dehanın, adıyla anılan formülü henüz ilkokuldayken kendi başına buluşunun hikâyesi… Hikâye ile birlikte formülün gerisindeki mantığı da anlatmış Sümeyra Güzel.

Matematiği, problemlerden bağımsız düşünmek olanaksız. Kitapta çözülmesi keyif verici sorular da var. Oyun ile matematiğin birlikteliği de gayet hoş örneklerle gözler önüne serilmiş. Yaşamın bir oyun gibi modellenebildiği düşünüldüğünde, matematik bilenlerin bilmeyenlere karşı elde ettikleri avantaj da net biçimde ortaya çıkıyor.

Sümeyra Güzel’in vaatlerini gerçekleştiremediği durumlar da var. Milattan çok önce, Mami adlı hayali kahramanın zamanı ölçmek için kurduğu bir düzeneği anlatmış. Matematiğin yaşamdaki pratik karşılığını göstermesi açısından güzel bir örnek; ancak bu düzeneğin nasıl kurulduğunu okurun kitaptaki metinden anlaması hiç de kolay değil. Anlatımın daha açık hâle getirilmesi ya da düzeneği gösteren bir çizime yer verilmesi iyi olurdu.

“Toplu Taşıma Kullanmanın Algoritması” adlı bölüm kitaba çok yakışmış. Matematikle yazılımın iç içeliğini göstermeden olmazdı. Buna karşın bu bölümün de çok anlaşılır yazıldığı söylenemez.

Bazen gereksiz yere çok fazla tekrar yapılmış. Bunlar verilen matematik bilgisinin pekiştirilmesine yönelik olanlar değil. Örneğin “Dairenin Alanını İlk Kez Ninem mi Hesapladı” adlı bölümde anneannenin müthiş mantı yaptığına dair bilgi defalarca tekrarlanmış.

Bir Matematik Hikâyesi, doğru noktalara temas eden bir kitap. Yararlılığı su götürmez. Sahadan insanların, tecrübeleriyle zenginleştirdikleri böylesi eserler eğitimde hedeflediğimiz noktaya ulaşma çabamız açısından çok değerli. Sümeyra Güzel büyük olasılıkla yazı macerasına benzer çalışmalarla devam edecek ve bu güzel eserinin yanına daha da güzellerini ekleyecektir.