Her yol dönme dolaba çıkar mı?

İlk bakışta benzerlikler çok fazla. Ama aynı cümle kalıplarını tekrar ederek benzerliklere vurgu yapan metinle birlikte, resimlerin anlattıklarına kulak verildiğinde, her şeyin ta başından itibaren bambaşka olduğu gözlerden kaçmıyor.

Yazan: Suzan Geridönmez

Sokakta, okulda, parkta karşılaştığımız çocukların kaçının savaş ve göç deneyimi var? Kesin bir sayı vermek zor ama gözümüzü kapatsak da yüzümüzü diğer yana çevirsek de sayılara sığmayan koca bir gerçeklik var ortada. Tülin Kozikoğlu ve Hüseyin Sönmezay, bizim coğrafyamızı da yakından ilgilendiren bu çetrefilli meselenin üzerine gitmekle kalmadılar, onu ortak üretimleri Dönme Dolap adlı resimli kitaba sığdırmayı da başardılar. Aslında sığdırmamayı başardılar, demek daha doğru. Çünkü konuyu budayıp birkaç mesaja hapsetmek yerine sayfalardan taşıp serbest tartışmalara ve sorulara dönüşmesine izin verdiler.

Hüseyin Sönmezay’ın (olmasa olmazı olan) her yaştan okuru, ona hangi anlam yüklüyorsa onun peşinden sürükleyen havada süzülen balığı ne kadar alışılmadıksa, Dönme Dolap da o kadar farklı bir kitap. Çocuk okura alan bırakan, farklı okumalara olanak veren, düşündürmeye çalışırken yönü tayin etmeyen ve zor konuların öyle kolay yanıtlanamayacağını teslim eden ucu açık resimli kitapların daha çok çeviri olarak karışımıza çıkmasına alışkınız en azından.

Dönme Dolap’ta, aynı sabah yataktan kalkan iki küçük çocuktan bakıyoruz Dünya’ya. Farklı yerlerde uyanmış da olsalar onlara kol kanat germeye çalışan bir büyükleri var yanlarında. Evden dışarı adımlarını attıkları anda “Elimi sıkı tut”, “Dikkat et!”, “Acele etme,” diyor birinin annesi, diğerinin babası. İlk bakışta benzerlikler çok fazla. Ama aynı cümle kalıplarını tekrar ederek benzerliklere vurgu yapan metinle birlikte, resimlerin anlattıklarına kulak verildiğinde, her şeyin ta başından itibaren bambaşka olduğu gözlerden kaçmıyor. Henüz çocuklar yataklarında mışıl mışıl uyurken bir yerde karanlık gökyüzünü aydınlatan havai fişekken, diğer yerde gökten aşağı kayan hiç de yıldıza benzemiyor. İkisinin üzerinden dikkatle atlamak gerekse de ikincisinin açtığı çukur ile inşaat çukuru da aynı olmuyor hâliyle.

Dönme Dolap, farklılıkları, onlara parmak basarak değil, aksine paralellikler kurarak hissettiriyor. Okur, hikâyeyi ister iki küçük çocuğun birbirlerine ne kadar benzediği üzerinden okusun ister savaş ve göç koşullarıyla kendi güvenli yaşamını karşılaştırsın, her iki durumda da farklı olanla göz göze geliyor.

Tülin Kozikoğlu az sözcükle çok şeyi anlatmaya kalkmak yerine, gerçekten de (ve tam da iyi bir resimli kitabın gerektirdiği gibi) azla yetinmiş. Bu sayede Hüseyin Sönmezay karanlık tonlardaki güçlü illüstrasyonlarıyla hikâyeye atmosfer katma olanağı bulmakla kalmamış, kurgunun büyük yükünü de omuzlamış. Ortaya ise her yaştan okura dokunmayı başaran, hüzün ile umut arasında köprü kuran bir eser çıkmış.