İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

Zorunlu eğitim zorunlu mu?

Zorunlu Eğitime Hayır, okullardaki eğitim sisteminin bir dayatmadan ibaret olduğunu savunuyor. Baker, eğitim kurumu üzerinden çocuklar üstündeki yetişkin tahakkümüne, yetişkin otoritesine, dolayısıyla çocuğun karşısında kendini köle sahibi gibi gören eğitime ve eğitimciye de karşı çıkıyor.

Mustafa Selçuk BEŞLİ

Catherine Baker’ın orijinal adını “Zorunlu Okula Boyun Eğmemek” olarak çevirebileceğimiz kitabı, Türkçeye Zorunlu Eğitime Hayır başlığı altında çevrildi. İlk kez Ayrıntı Yayınları tarafından 1991’de yayımlanan kitap, Baker’ın Türkiye’de belki başka hiçbir ülkede olmadığı kadar tanınmasını sağladı. Kitabın adındaki boyun eğmeme, boyunduruk altına girmeme kavramı üzerinde durmamız tesadüfî değil. Baker’ın esas iddiası eğitime hayır demek değil, çocuklarımızı baskı altında tutmanın aracı haline gelmiş bir kurum olarak okulun boyunduruğu altına girmemek gerektiği. Fransa’da ilk kez 1985’te Barrault Yayınları tarafından yayımlanan ve daha sonra 2006 yılında Tahin Party Yayınları* tarafından tekrar basılan kitaptan da anlayabileceğimiz gibi, Baker için anlamlı tek mücadele, hangi iktidar söz konusu olursa olsun, otoriteye karşı, kazanan konumunda olmak için verilecek mücadele değil, boyunduruk altına girmemek için verilecek mücadeledir. Kızı Marie’ye ithaf ettiği kitabın ilk bölümünden de hemen anlaşılabileceği gibi, Baker yasal dayatma anlamında zorunlu olan her şeye karşıdır ve der ki, “Eğitim bir görev değil, bir haktır.” Hakkımız olan bir şey, nasıl olur da bir zorunluluk haline gelebilir? Nasıl olur da böyle bir zorunluluk yetişkinler için değil, sadece çocuklar için geçerli olabilir? Baker belki de esas sorunun, hayatın ta kendisi olan ve bireylerin hayatlarını idame ettirebilmek için gereken bilgi ve becerileri edinmesi anlamına gelen öğrenmenin, yani herkesin arzuyla, gönüllü olarak yapacağı bir şeyin bir dayatma haline getirilmesi olduğunu söyler. Baker’ın daha da şaşırtıcı bulduğu şey, herhangi bir yasal zorunluluk olmaksızın üç yaşındaki çocukların istisnasız hepsinin okullu olması, Fransa’da ebeveynlerin zorunlu olmadığı hâlde bu yaştaki çocuklarını hiç tereddütsüz anaokuluna göndermesidir.

YETİŞKİN TAHAKKÜMÜ

Baker’a göre “Zorunlu eğitim sistemi öğrenmeyi değil, okulda öğrenmeyi zorunlu kılıyor”, çünkü çocukları bayağılaştırmaya çalışan, hangi saatte kalkıp, hangi saatte çişini kakasını yapıp, hangi saatte yemek yiyeceğine karar veren ve onları denetim altında tutan bir mekanizmayı mecbur kılıyor. Okulun ceza ve yargılama işlevlerini üstlenmesi, ona uyum gösteremeyenlerin zekâ geriliği ya da engelli yaftasıyla dışlanması da ayrı bir sorun. Baker’a göre “Bizler devletin malıyız… ve bu olgu karşısında dehşete kapılmıyoruz, çünkü bu tür bir köleliği kabul edecek biçimde yetiştirildik.” Hayatımızı iş, eğlence, eğitim gibi parçalara bölüyoruz ve “yaşantımız parçalara ayrıldığı sürece asla kendimizle bütünleşemiyoruz.” Yazar, okulda okutulan metinlerden örnekler verdiği kitabında, Cumhuriyetçi okul anlayışının, okulun sosyal adaletsizliğe karşı mücadelede bir işlevi olduğu iddiasına karşı çıkıyor; istatistik verilerle okulun kendisinin adaletsiz bir ortam olduğunu ve toplumsal sınıf farklarının eğitim alanında da sürdüğünü göstermeye çalışıyor. Okula karşı olmak, yazarı çocuklar üzerindeki yetişkin tahakkümüne, yetişkin otoritesine, dolayısıyla çocuğun karşısında kendini köle sahibi gibi gören, onun ne olması ve nasıl olması gerektiğine karar veren eğitime ve eğitimciye de karşı çıkmaya götürüyor kaçınılmaz olarak. Baker, çocuğun bir köle, eğilip bükülmesi, hâle yola sokulması gereken, yetişkinlik yolundaki eksik bir yaratık değil, tam ve bütün bir birey olduğunu ve aslında öğrenme aşkıyla yanıp tutuştuğunu belirtiyor. Eğitimin ve eğitimcilerin yaptığıysa bu aşkı yolundan döndürmek, onu kendine yabancılaştırmak. On bölümden oluşan kitabın on noktasına katılıyorsam, on noktada da itirazımın olması onu okumama engel olmadı. Eğitim sisteminin Atları da Vururlar filmine benzediği Türkiye’de herkesin okunacaklar listesinde olması arzulanacak bir kitap Zorunlu Eğitime Hayır.

* Kitabın Fransızca tam metni http://tahin-party. org/cbaker.html adresinden ücretsiz indirilebilir.

Zorunlu Eğitime Hayır Catherine Baker Çeviren: Ayşegül Sönmezay Ayrıntı Yayınları, 244 sayfa
Zorunlu Eğitime Hayır
Catherine Baker
Çeviren: Ayşegül Sönmezay
Ayrıntı Yayınları, 244 sayfa
Show More