Bu dostun düşmanlığından nasıl kurtulabiliriz?

Eun-ju Kim, sorunu bütün boyutlarıyla ele alan, son derece yararlı bir kitap yazmış. Meseleye ezberlenmiş klişelerle yaklaşmamış. Plastiğin neden bu kadar yaygın kullanıldığını anlatırken, aslında sorunun ne kadar köklü olduğunu ve sağlam temeller üzerine oturduğunu göstermiş.

Yazan: Toprak Işık

Banyo oyuncaklarıyla yüklü bir gemi, 6 Ocak 1992 gecesi, Pasifik’te yakalandığı şiddetli fırtına yüzünden batıyor. Denize düşen konteynırların kapakları açılınca binlerce oyuncak, tuzlu soğuk sularla buluşuyor. Böylece onlar için denizin azgın dalgalarında, tuzlu suyun yıpratıcı etkisinde, hayal edilebilecek daha nice tehlike altında aylar sürecek bir macera başlıyor. Aralarından bazıları bir yıla yakın bir süre sonra Alaska kıyılarında sapasağlam bulunuyor. İlerleyen zamanlarda Amerika’nın batı kıyılarında da kazazede oyuncaklara rastlanıyor. Kuzey Buz Denizi’ni ve Atlas Okyanusu’nu aşıp İskoçya’ya ulaşanlar oluyor. Vardıkları diyarlarda sadece renkleri solmuş olarak boy gösteriyorlar. Aynı oyuncaklar, camdan, tahtadan ya da demirden yapılmış olsaydılar yine aynı dayanıklılığı gösterebilecekler miydi? Biri kırılacak, öteki çürüyecek, diğeri paslanacaktı.

Yukarıdaki kazanın hikâyesiyle başlayan kitabın adı Kullansak Mı Kullanmasak Mı? – Plastik… Eun-ju Kim yazmış, Ji-won Lee resimlemiş. Ferhat Hasırcı’nın çevirdiği eseri Tekir Kitap, Türkiyeli okurlar için yayımlamış.

Gözümüzü nereye çevirsek plastikten yapılmış bir şeylere rastlıyoruz. Mutfakta, banyoda, hastanede, sokakta… Her yerdeler. Bu yaygın kullanımın, plastiğin dayanıklılığı dışında da birçok sebebi var. Örneğin ona şekil vermek kolay. Ve belki de en önemli neden: Kullanıldığı alanlarda alternatifi olabilecek neredeyse tüm malzemelerden daha ucuz.

Eun-ju Kim başlangıçtan itibaren, eserinin genişçe bir bölümünü plastiğin olumlu yanlarını anlatmaya ayırmış. Doğrusu bu insana biraz tuhaf geliyor. Hemen her okur, bu malzemenin gezegenimize verdiği zarar konusunda öyle ya da böyle uyarılmıştır. Eline aldığı kitapta, kahramanın kötü özelliklerinden bahsedilmeden şahaneliklerinin anlatılmasını yadırgayabilir. Yazar, plastiğin dünyamızdaki varlığının çok sağlam temeller üzerinde oturduğunu gösteriyor. Söylediklerinin tümünü somut nedenlere dayandırdığından ona itiraz etmek de neredeyse olanaksız.

Plastik neden bu kadar yaygın kullanılıyor? Yazar, bu sorunun yanıtını kusursuz biçimde verdikten sonra, okuru, birden plastiğin keşfedildiği zamana, 1860 yılına götürüyor. Oradan günümüze hızla gelirken bu malzemenin ne kadar büyük bir ivme ile popülerleştiğini gösteriyor. Bunun için sadece iki yılın verilerini karşılaştırmak bile yeterli: Yıllık plastik kullanımı, 1964’te 15 milyon ton iken, 2014’te 311 milyon tona çıkmış; yani yirmi kattan fazla artmış.

Hepimiz biliyoruz ki plastiği kullanıp atmak süreci sonlandırmıyor. Çöpe giden plastik tabak, varlığını sürdürmek konusunda okyanusa düşen banyo ördeğinden daha az inat sergilemiyor. Her gün kullandığımız poşetler de onlardan geri kalmıyor. Toprağa gömülen, deri, kâğıt, teneke ve daha birçok malzeme doğaya karışmamak konusunda plastikle yarışamıyor.

Eun-Ju Kim, çöp olarak kalma başarısından doğan kötü sonuçları da plastiğin olumlu yanları gibi itiraz edilemez bir kesinlikle anlatıyor. Hayvanların ve insanların bundan nasıl zarar gördüklerini bir de ondan okuyoruz. Peşinden de bekleneceği üzere alınan ve alınması gereken önlemleri paylaşıyor okurla. Ruanda’da naylon poşet kullanmanın yasak olduğunu, ülkeyi ziyaret eden turistlerin getirdikleri poşetleri geri götürmek zorunda olduklarını şaşırarak öğreniyorsunuz.

Eun-ju Kim, sorunu bütün boyutlarıyla ele alan, son derece yararlı bir kitap yazmış. Meseleye ezberlenmiş klişelerle yaklaşmamış. Plastiğin neden bu kadar yaygın kullanıldığını anlatırken, aslında sorunun ne kadar köklü olduğunu ve sağlam temeller üzerine oturduğunu göstermiş. Böylece çözümün de ne denli zor olacağına dikkat çekmiş. Hem gençlerin hem de yetişkinlerin yararlanabileceği bir eser… Moda deyim ile okuyanın, farkındalığı artacak, plastiğin hem dost hem de düşman olduğu gerçeği zihnine yerleşecektir.

Son sayfada yazar ana fikri net biçimde ortaya koyuyor: Plastiğin yararlılığını tartışmak olanaksız. Peki dünyayı, bu yararlı malzemenin zararlarından nasıl kurtarabiliriz? Onunla nasıl daha akıllıca bir ilişki kurarız? Kitabı okuyan herkes kendisine bu soruları soracaktır.