Bir çocuk klasiği

Böylesi ciddi konuları alıp tekrar tekrar okunacak hikâyeler yaratan yazar Annie M. G. Schmidt’in, Hollanda çocuk edebiyatının kraliçesi olarak anılmasına şaşmamalı.

Yazan: Sanem Erdem

İnsan, var olduğundan beri doğa ile iktidar mücadelesi içinde ve görünen o ki bu mücadelede kazanan taraf… Yeşilin kırpıla kırpıla kuş gibi kaldığı, mavinin ancak betonların arasından görülebildiği, diğer renklerin ise zevksizce sağa sola serpiştirildiği kentlerde yaşamak zorunda kaldığı için nihayetinde yenilgiye uğrayan da o… Doğanın bir parçası, yaşam zincirinin bir halkası olduğunu unutalı çok olmuş; kendi kuyruğunu yiyen yılan adeta.

Bir çocuk kitabından geriye kalan bu karamsar düşünceler oldu bende. Güzel bir rüyadan gerçek dünyanın karanlığına uyanmış gibi bir burukluk bıraktı üzerimde. Bir de insan kibrinin her zaman, her yerde karşımıza çıkabileceğini görmenin yılgınlığını. Yetişkinlik işte…

Oysa Pluk ve Kırmızı Çekicisi gayet neşeli, sevgi ve umut dolu, rengârenk bir kitap. Kitaba ismini veren Pluk, küçük, kırmızı çekicisiyle bütün kenti dolaşıp içinde yaşayacağı bir ev arayan bir oğlan çocuğu. Dollie isminde bir güvercin ona Kuleli Bina’yı gösterip kule odasının boş olduğunu söyler ve hop… Pluk oraya yerleşiverir ve bu sayede bir sürü insanla (ve hayvanla) arkadaş olur: Hamamböceği Zaza, kitapçı Bay Pen, Tepinen ailesi, yükseklik korkusu olan sincap Duizeltje ve cici kız Aagje. Pluk, onu odasından kovmak için işbirliği yapan Aagje’nin annesi süper titiz Bayan Berrak ve bina kapıcısıyla uğraşmak zorunda kalsa da onu çok seven arkadaşları hep yardımına yetişir.

Günler günleri, Bayan Berrak böcekleri kovalarken Pluk ve arkadaşları kötü bir haber alırlar: Kiminin oynamak için gittiği, kiminin ağaçları üzerinde yaşadığı Üveyik Bahçesi yeniden düzenlenecek, sökülen çiçeklerin, kesilen ağaçların yerine kaldırım taşları döşenerek Taş Meydanı yapılacaktır. Kafa kafaya verip planlar yaparlar ve koca yürekli minik Pluk çekicisine binip buldozerleri engellemesine yardım etmesi için Mülzevi’yi (burada yazım yanlışı yoktur) bulmaya gider… Daha fazlasını anlatamam ama kitabı okuduğunuzda bize hiç yabancı gelmeyecek bir hikâyenin olağanüstü bir şekilde sonlandığını göreceksiniz.

Gerçekle fantastiği bir araya getiren bu kitap meğer Hollanda’da en sevilen çocuk kitaplarından biriymiş ve hatta filmi de çekilmiş. 1968-1969 yılları arasında Hollanda’da bir kadın dergisinin eki olarak bölümler hâlinde yayımlanmış ve 1971’de kitaplaştırılmış bu eser, zaman ve mekândan bağımsız, evrensel bir hikâye anlatmasıyla modern klasikler arasında yer alıyor haklı olarak. Mükemmellikten uzak karakterleriyle, yetişkinlere özgü düzen takıntısının çocuksu bir karmaşayla yerle bir edildiği maceralarıyla ders vermeye öykünen alışıldık kitapların arasından hınzırlığıyla öne çıkıyor. Böceklerin baş düşmanı, temizlik takıntılı Bayan Berrak sihirli böğürtlenlerden yediğinde çocuk gibi davranmaya başlıyor mesela. Ama iş ve eğlence arasındaki denge de gözetiliyor; her şeyi bırakıp kendilerini oyun oynamaya veren yetişkinler sorumluluklarını hatırlıyorlar sonunda. Hayattan zevk almayı bilen insanlar başka hayatlara da saygı duyuyorlar. Saygı duymayı öğrenmeyenler ise silinip yok oluyorlar. Kendi düzen anlayışını dikte etmek için ağaçları kesip parkı taştan bir meydana çevirmek isteyen park yöneticisi geldiği gibi gidiyor.

Böylesi ciddi konuları alıp tekrar tekrar okunacak hikâyeler yaratan yazar Annie M. G. Schmidt’in, Hollanda çocuk edebiyatının kraliçesi olarak anılmasına şaşmamalı. 1988’de çocuk edebiyatı alanında en önemli ödül olan Hans Christian Andersen Ödülü’ne layık görülen Schmidt, pek çok kitabında ona çizimleriyle eşlik eden Fiep Westendorp ile efsanevi ikili olarak görülüyor. Bu ikilinin yarattığı Jip ve Janneke serisi öyle sevilmiş ki Flamancaya bir deyim bile kazandırmış.

Erhan Gürer’in çevirisiyle Türkçeye kazandırılan Pluk ve Kırmızı Çekicisi, ülkemize 47 yıllık bir gecikmeyle ulaşmışsa da yeni neslin böyle kitaplara daha çok ihtiyacı var. Bizler doğanın ne olduğunu az çok bilerek büyüdük, onlar ise betondan bir dünyaya gözlerini açtılar. Kaldırım taşlarının altındaki toprağı belki onlar bulurlar.