İyi Kitap

Çocuk ve Gençlik Kitapları Dergisi

“Evrim öğretilmeden biyoloji öğrenilmez!”

“Evrim öğretilmeden biyoloji öğrenilmez!”

Y. Ceylan USLU

Son ayların en çok konuşulan konularından evrim teorisinin eğitim sistemindeki yeri ve önemini, geleceğin biyoloji öğretmenlerini yetiştiren bir isimle, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Biyoloji Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sema Ergezen’le konuştuk.

Evrim teorisi, son ayların en çok tartışılan konularından biri oldu. Bilim ve Teknik Dergisi’nin Mart sayısını evrim teorisine ayırması ve akabinde yaşananlar gündemi uzun süre meşgul etti. Biz bir kitap gazetesi olarak bu konunun nedenleri, niçinleri ile ilgilenmek niyetinde değiliz, bu sorular üzerine yeteri kadar yazılıp çizildi zaten. Bizim amacımız, gazetemizin misyonuna daha uygun olacağını düşündüğümüz şekilde çerçevemizi daraltarak “okullarda evrim teorisinin yerini ve önemini” araştırmak oldu. Marmara Üniversitesi’nde verdiği derslerle geleceğin biyoloji öğretmenlerini yetiştiren Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Biyoloji Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sema Ergezen’le bu konu üzerine söyleştik.

Türkiye’de fen bilgisi ve biyoloji derslerinin içeriği yeterli mi?

Ülkemizde fen bilgisi ve biyoloji ders programları 2004 yılından beri yenileniyor. 4. ve 8. sınıf fen ve teknoloji dersi programları uygulanmaya başlandı. 9. ve 11. sınıf biyoloji programları da tamamlandı ve denemeleri yapılıyor. Bu programlarda, içerik azaltılarak daha fazla öğrenci merkezli öğretim destekleniyor. Lise programları ise hem içerik açısından hem de öğretmen tarafından uygulanabilirlik açısından yetersiz ve eksik.

Peki, evrim teorisi bu derslerin konusu mudur?

Evrim konusu ilköğretim 8. sınıf fen ve teknoloji ders programında ‘Canlılar ve Hayat’ başlıklı ünitede yer alıyor ve bir kazanım olarak, “Evrimle ilgili farklı görüşlere örnekler verilir” ifadesi yer alıyor. Ama bu konuda ders kitaplarında evrim görüşü olarak bilimsel olmayan ‘yaratılış’a da yer veriliyor. Lise kitapları henüz hazırlık aşamasında olduğu için hâlâ eski kitaplar kullanılıyor. Bu kitaplarda da evrim ayrı bir konu olarak çok yüzeysel işleniyor ve yine ‘yaratılış’, evrim teorisine alternatif olarak sunuluyor.

Fen bilgisi ve biyoloji derslerinde evrim teorisinin yeri ve önemi nedir sizce?

Evrim doğada canlıların çeşitliliğini ve yaşamlarını anlatır. Tabii ki anaokulundan itibaren tüm doğa öğretimin konusudur. Çok küçük çocukların bile canlıları, onların yaşamlarını, doğadaki yerlerini tanıması gerekir. Ancak, evrim onlar için soyut bir kavramdır. Bu nedenle programlar, özel olarak eğitimciler tarafından özenle hazırlanmalıdır. İlköğretimin ilk kısmında öğrenciler bilimin ne olduğunu, bir teorinin nasıl ortaya çıktığını deneyler yaparak öğrenirlerse, ileriki yıllarda
evrim teorisi hakkında daha ileri kavramlar öğretilebilir kendilerine. Liseye gelince, lise eğitiminde tüm biyoloji evrimsel bakış açısı ile öğretilmeli. Çünkü evrim tüm biyoloji konuları için bir çatıdır. Evrim öğretilmeden biyoloji öğrenilmez diyebilirim. Tabii lisede de öğrencilerin bilimin doğasını iyice anlamaları, evrimin neden teori olduğunu, sürecini ve kanıtlarını, bu gün de evrimin devam ettiğini öğrenmelerinin sağlanması gerekir. Evrim mekanizmalarını anlayarak bugün tıp,
tarım, çevre ve hatta mühendislikte evrim teorisinden nasıl faydalanıldığının örnekleri verilmeli. Tabii tüm bu etkilikler için öğretmenlerin ciddi bir eğitim alması gerekiyor.

Evrim teorisi, henüz kanıtlanmamış bir teori midir?

Evrim teorisini destekleyen pek çok kanıt var; örneğin moleküler kanıtlar, bunlara her gün bir yenisi ekleniyor… Teoriler değişebilir, evrim teorisi de pek çok alt teoriden oluşur. Bunlar da değişime açıktır. Kanıtlar doğrudan gözlem ve deneyler olmadan da dolaylı olarak elde edilebilirler, fosil kanıtlar gibi. Bilimi dogmadan ayıran da işte onun bu özellikleridir!

Bilim ve Teknik Dergisi vesilesiyle gündeme gelen olayları nasıl yorumluyorsunuz bir akademisyen olarak?

Modern Türkiye için talihsiz bir olay. Ancak bu olayı uzatmak yerine, insanları nasıl hızla bilimsel düşündürebiliriz, bunun yolunu aramalıyız.

Evrim teorisinden neden korkuluyor?

Evrimden kimsenin korktuğunu sanmıyorum. Bazılarının toplumun akıl yürütmesinden, mantıklı düşünmesinden çekindiğini tahmin ediyorum. Belki de bilimsel düşünebilen toplum korkutuyordur bazı çevreleri.

Bu teorinin ders kitaplarından dışlanmasının uzun vadede sonuçları ne olur?

Zaten yaklaşık 25 senedir evrim, ders kitaplarında doğru dürüst yer almıyor. Bu nedenle bugün hâlâ bunları tartışıyoruz.

Bu tablonun değişmesi için eğitim sisteminde nelerin değişmesi gerekir?

Bu durum mutlaka biz öğretmen yetiştiren kurumlardan başlayarak hızla değişmeli. Üniversiteler özeleştirilerini de yaparak evrim eğitimindeki yerlerini daha etkin bir biçimde almalı; bu konu üstüne yapılan araştırmalar da hızla artmalı.

Son olarak sizin eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Gelecek için çok umutluyum. Genç nüfusumuzla birlikte Atatürk’ün izinde akıl ve bilim yolunda yürümeye devam edeceğiz.

 

Show More