Cüce evinde oturmak
Sevin OKYAY
Rodari’nin, kaderlerine başkaldıran ve özgürlüklerini elde etmek için mücadele eden cücelerin kendi güçlerini ve cesaretlerini keşfetmelerinin hikâyesini anlattığı Mantova’nın Cüceleri, küçük okurlara nefis bir okuma deneyimi sunarken, görsel şöleni de ihmal etmiyor.
Ganzoga Hanedanı’nın Mantova’daki sarayında tuhaf bir oda var. İlk bakışta, bebek evi olduğu duygusunu uyandırıyor. Oysa burası bebek evi değil.
Bebek evleri güzeldir; insanda içine girip gözden kaybolma, seni arayan büyüklere görünmeme isteği uyandırır. Hatta normal evler bazen çocuklara çok büyük görünür, çünkü büyüklerin boyuna posuna göre yapılmışlardır.
Oysa Gianni Rodari’nin çocuklar kadar ufarak cüceleri, cüce evlerinden, daha doğrusu katlarından şikâyetçi. Ganzoga Hanedanı’nın Mantova Düklük Sarayı’nda yaşıyorlar ama keşke başka yerde olsaydık diye düşünüyorlar. Katlarının “odaları ufacık, salonları küçücük, koridorları miniminnacık, oyuncak gibi” çünkü.
Neyse ki bir gün buraya bir grup çocukla bir yazar gelmiş. İçinde cüceler ile insanların, bir de devlerin bulunduğu bir hikâye kurmuşlar. Yazmışlar, çizmişler, sonra da resimli hikâyeleriyle yola düşmüşler. Mantova sokaklarında şarkılar söylemişler. Davullu, tencereli-tavalı, bidonlu bir orkestra eşliğinde…
Eski usul bir hikâye; hem şiirli hem düzyazılı. “Mincio tepelerindeki Mantova’da / Düklük Sarayı’nda” beş yüz odada yaşayan büyük büyük beyler ile tavanı yere değermiş gibi alçak bir kata, hayvanlar gibi tıkılmış cüceler üzerine. Kendilerine bunca farklı muamele edilmesini boylarına yoruyorlar tabii. Dük boylu boslu bir zat, muhafızların başı Ronaldo çok uzun boylu, hatta saray soytarısı Rigoletto bile onlardan uzun. Boylarının kısalığına çare bulmaya çalışıyorlar, kendilerince yöntemler deniyorlar. Biri koca bir teker peynir yiyor. Biri, belki boyu kukuletadan kısalmıştır diye başı açık uyuyor. Cambazlık mı istersiniz, akrobasi mi? Nafile! Soytarı Rigoletto ise onlarla alay ediyor.
Sonunda içlerinde en küçüğü olduğu için Fasulyecik adı verilen cüce cesaretle bir adım atıyor, büyümenin sırrını öğrenmek için şehre gidiyor. Karşısına Té Sarayı diye bir yer çıkıyor. Orada Devlerin Salonu’nda, Olimpos’un doruklarına tırmanan efsanevi devlerle karşılaşıyor. Sırlarını öğrenmek isteyince, devlerden biri ona, cücelerin evinde yaşadıkları için cüce olduklarını söylüyor.
Mantova’nın Cüceleri’ni Gianni Rodari yazmış, Margherita Micheli güzelce resimlemiş, Filiz Özdem de severek çevirmiş. Rodari, çocuk kitaplarıyla tanınan bir yazar. Hatta 1970’te, elli yaşındayken, iki yılda bir verilen Hans Christian Andersen Ödülü’nü de aldı ve kitapları pek çok dile çevrildi. Mantova ise hikâyelere beşiklik etmiş bir yer. Dar sokaklarında, köprülerinin altında bu şehre kötü şöhretini kazandıran cinayetler işlenmiş, kan davalarının intikamı alınmış, hatta kaçamaklar yapılmış. Rigoletto’nun sefil kayıp hikâyesinin mekânı burası. Soytarının adı niçin Rigoletto sanmıştınız? Üstelik iyi kalpli kızı Gilda da hikâyede yerini almış. Şehri ziyaret eden bahtsız kahraman ise onu öldürecek zehri buradan alan Romeo. Evet, Juliet’e kavuşamayan genç Romeo. Bir başka felaket de 400 yıl önce Mantova Dükü’nün arkadaşı olan genç İskoç James Chrichton’ın başına gelmiş. Onu bilmeden öldüren genç prens Vincenzo Gonzaga’nın da Rigoletto’ya esin kaynağı olduğu sanılıyor. Genç Prens yıllar sonra bu olayı “talihsizlik” diye tanımlamış.
Zaten şehrin tarihi de, toprak sahipleri ve savaşçılardan oluşan Gonzaga ailesinin burayı fethetmesiyle başlamış. Dört yüz yıl burada hüküm sürmüşler. Sürmüşler ama bizim Mantova cüceleri, boylarına poslarına bakmadan, koskoca devlerin öğüdünün verdiği cesaretle uzun boylu saraylılara karşı çıkmaktan korkmamışlar. Hem şehir halkı onlara yardım etmiş, hem de cüceler bir araya gelince devleşmiş. Böylece onların serüvenlerini okuyanlara da cesaret gelmiş. Kadere boyun eğmeyip kendine güvenmeyi, hakları için mücadele etmeyi öğrenmişler…
